Ранко Рајовиќ, специјалист по интерна медицина, магистер по неврофизиологија и доктор по спортски науки, зборувал за важноста на движењето за развојот на децата.
„Првото вистинско движење се случува кога детето лази. Наеднаш ги притиска дланките на подот и ова е прв пат да се случи ова, да ја притиска целата дланка на подот. А кој не го пушта своето дете да лази? Родителите. Кога прашувам зошто, ми велат или дека за да не земе нешто од подот и да не го стави во уста или за да не закачи некој вирус или бактерија или нешто друго.
Но, таа положба кога лазат е многу важна, бидејќи мозокот има свои прецизно дефинирани фази на развој и ако прескокнеме нешто, не можеме да го вратиме“, вели доктор Ранко Рајовиќ, невроендокринолог и професор на Педагошкиот факултет во Љубљана, гостувајќи во подкастот „Растејќи со децата“, пренесува порталот „Зелена училница“.
Меѓу другото, тој зборува за важноста на движењето и кои видови движења се клучни за развојот на децата. Како што објасни, истражувањата покажале дека ако нема доволно движење, базалните ганглии се намалени.
„Кога зборувам за движење, не мислам само на одење. Движење на главата лево и десно, скокање, трчање, работа со раце, па дури и џвакање храна, сето тоа се видови движење. И ако детето не го направило сето ова кога требало, нема да постојат милијарди некои импулси“, рече Рајовиќ.
Тој, исто така, се присетил на периодот кога неговите деца биле мали, и кога морал да ги балансира своите студентски обврски и грижата за нив.
„Се сеќавам, Ива беше мала, ползеше низ целиот стан, а јас морав да учам, кој ќе ја следи цело време? Потоа создадов простор за движење, територија, со помош на софа, двосед и фотелја. Ја ставив внатре, за да можам да ја набљудувам и ѝ дадов две-три работи за да не ѝ биде здодевно. И таа ползеше таму. Меѓу другото, фрлив топка и препреки до таа топка. И мајка ми беше таму и кога виде дека Ива се обидува да стигне до топката, брзо ѝ ја подаде. Рече, „за да не се мачи детето“. Потоа јас го направив спротивното, врзав конец за топката и, токму кога Ива се спремаше да ја дофати, ја ќе ја повлечев, токму кога ќе се спремаше повторно да ја догати, јас повторно ќе ја повлечев уште малку“, се сеќава Ранко Рајовиќ, додавајќи дека во тоа време не знаел сè што знае денес, туку дека инстинктивно го правел она што му било логично.
Како што вели, сфатил дека е подобро малку да се помачи отколку веднаш да добие сè.
„Истото важи и за сè во животот. Затоа, не му помагајте на вашето дете во сè. Покажете му малку и пуштете го. Тоа не е мачење“, нагласува Рајовиќ, основачот на Менса во Србија.
И кога таа фаза ќе заврши и ползењето ќе стане лесно за детето, време е да се оди, а потоа да се скока. Тоа скокање е особено интересно за децата, вели д-р Ранко Рајовиќ.
„Сè уште ги имате тие „експерти“ денес кои тврдат дека мозокот не се развива преку движење, туку преку размислување и истражување. Но, и размислувањето и истражувањето мора да се потпрат на некои базални ганглии во мозокот. А на кои, ако нема движење? Дали базалните ганглии се намалени? Па каде можеме да добиеме повеќе докази? И кога зборуваме за скокање и зошто е важно, додека детето скока, сите мускули работат и мозокот го контролира сето тоа. Тој вид движење е многу важен. И кој не им дозволува на своите деца да скокаат? Па, родителите“, вели д-р Рајовиќ.
Секој родител знае дека скокањето е една од омилените активности на децата, а барите се особено привлечни за децата.
„Можете точно да видите кога родителот ја држи раката на детето и се приближуваат кон баричка, како детето влече кон водата, а родителот го влече подалеку, за да не скокне случајно во баричката. Па кој ни бранеше нам да скокаме во барички? Па, нека скокаат! Пуштете ги. Тие сакаат да скокаат по слама, по песок, пуштете ги. Не треба да скокаат од петтото скалило, ќе се скршат, ама пуштете ги да скокаат на креветот. И најмногу од сè, треба да скокаат во природа. Во плитка вода, по слама, во песок, по сено“, објаснил овој експерт за развој на децата.
Тој се осврна и на еден неодамнешен тренд, за кој вели дека може да биде опасен.
„Имаме сè повеќе фрактури од трамболини, и тоа не од деца кои ќе паднат од неа долу, туку од деца кои скокаат и скокаат и се случува прелом на бутната коска. Дури имало и случаи на фрактури на тибијата, коската на долниот дел од ногата, што е најболната фрактура. Исто така, колегите од Германија регистрирале случаи на фрактури на хумерусот поради соборување на рацете. А сега, замислете коски кои се кршат од скокање на трамболина и соборување на рацете?“
Зборувајќи понатаму за важноста на движењето, Ранко Рајовиќ повторно споменува приказни од кампови, каде што децата, со часовник кој брои километри, целосно без присилување или притисок, оделе 20 километри или повеќе дневно. А тоа биле деца кои имале само шест години. Тоа, вели тој, е движењето што им е потребно.
„Се сеќавам, една година, во последната смена, имаше едно 8-годишно девојче. Имавме работилница во природа, децата седеа и пишуваа. Таа прва ќе ја завршеше задачата, ќе станеше, ќе ги гледаше, а во тоа време ќе направеше два круга околу групата пред следната задача. После тоа, повторно прва ќе ја завршеше, повторно ќе станеше и ќе направеше уште два круга. По третата задача, се замори од одење, па почна да трча.
Мојот син Вук, кој беше таму, предложи утре да ѝ ставиме часовник за да видиме колку километри ќе помине. Помина 35. А како би изгледало тоа во училиште? „Седни тука, не мрдај, имаш одмор, истрчај се тогаш, на што личи ова, нека дојде мајка ти…“ Но, детето треба да се движи. И ние мора да му го обезбедиме тоа.
Најголемата животна енергија ни е дадена на возраст од 7 до 12 години, токму за да можеме да се движиме и да го развиваме нашиот мозок. И ако детето поминува 3 километри на ден, каде мислите дека е целата таа енергија што природно ја има? Па, во него. И дали може да заспие во 21 часот? Секако дека не може. И потоа родителите го заспиваат детето. Тоа е првиот знак дека нема доволно движење. Нека се сетат родителите – кој нè заспиваше нас? Никој. Цртан филм, вечера, легнуваме, заспиваме за 5 минути. Затоа што трошевме енергија. „Никој не мораше да нè успива еден или два часа, како што родителите ги успиваат своите деца денес“, објасни д-р Ранко Рајовиќ.
Потоа, вели тој, мозокот не се развива, енергијата не се троши, децата во училиште не можат да ги следат часовите, а когнитивните способности опаѓаат.
„И она што е важно да се има предвид е дека ова е нов проблем. Недостатокот на движење и сè послабите моторни и когнитивни способности на децата се проблем во последните десет години. И можеме ли тогаш да бараме решение во начинот на работа и книгите од пред 20-30 години? Јасно е дека не можеме. Затоа треба многу побрзо да ги анализираме новите знаења, да ги вклучиме во работата и да им помогнеме на децата што е можно поскоро“, заклучува Рајовиќ.