Не постои бремена жена, љубителка на мачки, која не ги слушнала приказните за токсоплазмозата и потенцијалната опасност што оваа болест ја претставува за нејзиното бебе.
Често се случува луѓето да се откажат од своите долгогодишни миленици кога очекуваат бебе, токму поради стравот од инфекција.
Сепак, не е сѐ така црно и стравот може да се надмине со разбирање на болеста и начинот на кој таа се пренесува и се развива.
Што е токсоплазмоза и кој може да заболи?
Токсоплазмозата е болест предизвикана од едноклеточен организам – паразитот Toxoplasma gondii. Може да зарази голем број цицачи, но и луѓе. Голем број луѓе сигурно во одреден период од животот ќе дојдат во контакт со овој паразит, но нема да се разболат. Причината за тоа е што телото на здрава личност успешно го потиснува овој паразит и го спречува развојот на болеста. Сепак, исклучок се лицата со намален имунитет и трудниците, кај кои се препорачува дополнителна претпазливост.
Каква врска имаат мачките со целата приказна?
Мачките и нивните роднини од семејството Felidae имаат клучна улога во развојниот циклус на овој паразит. Циклусот на развој е многу сложен – дивите и домашните мачки се единствените т.н „вистински“ домаќини за токсоплазмата кои излачуваат заразни ооцисти во нивниот измет.
Другите цицачи претставуваат „преодни“ домаќини кај кои паразитот не се излачува преку изметот, туку се „зачаурува“ во ткивата и органите.
Постојат два начини на кои мачката може да се зарази – ако сопственикот ја храни со заразено живо месо од „преодни домаќини“ или ако јаде заразено животно (глувче или птица), што се случува само ако ѝ се дозволува да излегува надвор и да лови.
Мачките кои живеат исклучиво дома, кои јадат комерцијална храна и не ловат – не можат да бидат заразени со токсоплазма.
Кога мачките ќе се заразат, во рок од околу 10 дена почнуваат да излачуваат ооцисти (јајца со кои луѓето и другите цицачи можат да се заразат ако ги проголтаат на кој било начин) преку нивниот измет. Излачувањето на ооцистите преку изметот потоа трае околу 2-3 недели, по што организмот на мачката успева да се избори со паразитот и на овој начин да го спречи неговото понатамошно ширење. Исто така, потребни се најмалку 1-5 дена за ооцистите да созреат во изметот на мачката и да станат способни да заразат други животни.
Кои симптоми ги прикажуваат мачките заразени од токсоплазмоза?
Во повеќето случаи, заразените мачки не покажуваат никакви симптоми на болеста.
Тие главно се забележуваат кај многу млади мачиња чиј имунитет сè уште не е добро развиен, како и кај FIV/FeLV позитивни мачки чиј имунолошки одговор е сериозно нарушен поради примарната болест. Кај нив се забележува треска, губење на апетит и летаргија.
Во зависност од тоа кој орган е зафатен, може да се забележат проблеми со белите дробови, црниот дроб, централниот нервен систем и очите.
Како добиваат луѓето токсоплазмоза?
Најчестиот начин за добивање токсоплазмоза е преку јадење живо или недоволно обработено месо (готвење или печење). Сите предмети што дошле во контакт со заразеното живо месо, како што се ножеви и даски за сечење, како и допирање на устата со раце после таков контакт, претставуваат ризик од контаминација.
Сопствениците на мачки може да се заразат ако на некој начин проголтаат измет од мачки.
Ова може да се случи ако случајно ја допрете устата со рацете по работата во градината (мачките често вршат нужда во градините), потоа откако ќе го исчистите тоалетот на мачката или откако ќе допрете предмет што претходно бил во контакт со измет од мачки.
Едно лице може да се зарази и со пиење вода загадена со паразитот токсоплазма, како и преку трансфузија на крв. И конечно, болеста може да се пренесе трансплацентарно (преку плацентата) од мајка на фетус.
Зошто токсоплазмата е опасна за трудните жени?
Веќе рековме дека токсоплазмата може да навлезе во неродениот фетус преку плацентата и крвта, а тоа е голема грижа за сите трудници.
Самите бремени жени најверојатно нема да имаат никакви проблеми за време на инфекцијата, но проблеми може да се појават кај неродените бебиња. Всушност, голем број новороденчиња при раѓање немаат никакви симптоми, но подоцна во нивниот развој може да се појават сериозни проблеми како слепило, глувост и ментални нарушувања.
Повремено, веќе при раѓањето (во 10% од случаите), може да се забележи сериозно оштетување на очите и мозокот.
Имам дома мачка и бремена сум (планирам бременост). Како да се заштитам себеси и бебето?
Иако е малку веројатно дека токсоплазмозата ќе премине од мачка на бремена жена, треба да бидете внимателни. Многу е поверојатно дека луѓето ќе се заразат ако јадат недоволно термички обработено месо и недоволно измиено овошје и зеленчук.
Следниве совети ќе им помогнат на сопствениците кои очекуваат бебе да го намалат ризикот од добивање тоскоплазмоза:
Избегнувајте ракување и, пред сè, јадење сирово или недоволно варено или печено месо;
Темелно измијте го целиот зеленчук (особено оној што расте во земја) пред употреба;
Ако ракувате со сирово месо додека подготвувате ручек, задолжително измијте ги рацете со топла вода и сапун, како и даските за сечење и други предмети кои биле во контакт со сирово месо;
Чувајте ја вашата мачка во станот или куќата и не дозволувајте да излезе надвор. Важно е таа да не дојде во контакт со диви животни (птици, глувци);
Хранете ја вашата мачка само со индустриска храна од познати производители и не ѝ давајте живо месо;
Избегнувајте да го чистите тоалетот на мачката, а ако го правите тоа, задолжително носете ракавици и добро измијте ги рацете со топла вода и сапун по чистењето;
Чистете ја кутијата со песок на мачката секој ден;
Избегнувајте контакт со мачки и мачиња скитници додека сте бремени или планирате да забремените и не внесувајте нова мачка во вашиот дом која можеби поминала некое време надвор во лов или била хранета со живо месо;
Избегнувајте градинарство и каква било работа со земја, а доколку е потребно користете ракавици и темелно измијте ги рацете со топла вода и сапун после работата;
Врз основа на сето горенаведено, заклучокот е дека не мора да се откажете од вашето домашно милениче доколку очекувате или планирате раѓање на дете. Клучно е да се биде добро информиран, а со тоа и да се надмине стравот од непознатото.
Следејќи ги горенаведените препораки за спречување на токсоплазмоза, можете безбедно да уживате во поминувањето време со вашето домашно милениче и да му дозволите на вашето дете да има магични моменти растејќи со него.