Во септември 2024 година се одбележува 13-годишнината од Светскиот месец на Алцхајмерова болест (АБ), меѓународна кампања посветена на подигање на свеста и борба против стигмата за Алцхајмеровата болест, додека на 21 септември се одбележува Светскиот ден на Алцхајмеровата болест.
Темата на овогодинешниот Светски месец на АБ, „Време е да се дејствува против деменција, време е да се дејствува против Алцхајмеровата болест“ (#TimeToActOnDementia #TimeToActOnAlzheimers #) се фокусира на ставовите кон деменцијата и настојува да ја поправи стигмата и дискриминацијата што сè уште постојат околу оваа состојба.
Денес е општо прифатено дека Алцхајмеровата болест е јавно-здравствен приоритет, проценките укажуваат на епидемија, пред се поради зголемувањето на животниот век и зголемувањето на процентот на постарата популација.
Во светот на секои три секунди се појавува по еден нов случај на деменција, според податоците на Светската здравствена организација (СЗО), речиси 50 милиони луѓе имаат некаква форма на деменција.
Застрашувачката проекција е дека до 2050 година бројот на пациенти би можел да биде над 130 милиони.
Како да препознаете деменција?
Деменцијата е клинички синдром кој се карактеризира со стекнато губење на когнитивните и емоционалните способности, кое е присутно до тој степен што доведува до губење на меморијата, нарушување на мислењето, промени во однесувањето и личноста на пациентот и значително ги попречува секојдневните активности и значително го намалува квалитетот на неговиот живот. Болен човек ретко ги забележува неговите зголемени ограничувања или ги негира.
Од друга страна, околината ги заменува со бенигната заборавеност на постарите, а широко е распространето и погрешно мислењето дека интелектуалниот пад и зголемената зависност од околината се нормални последици од стареењето.
Денес се познати повеќе од 50 болести кои можат да предизвикаат деменција, од кои најчеста е Алцхајмеровата болест, на која отпаѓаат околу 2/3 од сите деменции.
Иако Алцхајмеровата болест (ретко) може да се појави и кај млади луѓе, таа е типична болест на постарите лица и нејзината инциденца значително се зголемува со зголемувањето на возраста на поединецот.
Така, се наведува дека повеќе од 5% од општата популација на возраст од 65 години страдаат од АБ, додека на возраст од 90 години оваа бројка надминува 50%.
ИЗВАДОК ОД КНИГАТА „КОГА МАМА ЗАБОРАВИ ДЕКА МЕ САКА“:
………………………………………………
Гледав како од ден на ден станува сè полошо.
Понекогаш навечер, иако се чинеше дека е толку изморена што ќе спие до утрото, стануваше по неколку пати. Понекогаш во таквите ноќи бев многу уморна, фрустрирана, лута и тажна истовремено.
Влегував во нејзината соба, ја прегрнував и плачев. Воопшто не мислев на тоа дека така ќе ја вознемирам уште повеќе, не мислев баш ништо, само им се препуштав на тагата и на уморот.
Плачев, рикав како магарица и ја молев: „Мамо, те молам легни си, те молам спиј, уморна сум многу, ајде, легни си мамичке, врати се на спиење“.
Не верувам дека ме разбираше, но ми беше уште потешко кога ќе се расплачеше и самата:
„Извини, ќе бидам подобра, ќе спијам, не плачи“.
Не знам како да го опишам тоа што се случуваше во мене во ваквите ноќи, некакво чувство на безнадежност, на неизмерна тага, на немоќ.
Одвреме-навреме како да се враќаше назад. Понекогаш кога само ќе ми го изговореше името, се
чувствував како да сум добила на лото.
Цела насмеана тргнував кон неа со раширени раце, ама мајка ми не ми ја возвраќаше прегратката.
Изгледаше како да ме препознала, како да се сетила која сум, ама не ми се радуваше.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Доктор Џекил и мистер Хајд
Алцхајмеровата болест ви е како прекинувач за струја, вклучи – исклучи. Сега сте тука, наеднаш
заминувате.
Ѝ велев на мајка ми дека е како доктор Џекил и мистер Хајд, само никогаш не знаев кој од нив ќе
биде кога ќе се разбуди наутро или по попладневното спиење, дали ќе биде д-р Џекил или мистер Хајд.
Дали ќе ме сака или ќе ме брка, дали ќе ме слуша и ќе јаде, дали ќе ги испие лековите или ќе ја стисне устата како налутено дете и ќе се сомнева дека сакам да ја отрујам, дали ќе имам доволно трпение, доволно време и доволно енергија за да излезам на крај со неа?
Дури и ѝ прераскажував што ми зборувала, а таа ми велеше: „Леле сине, навистина така сум ти рекла?! Не се сеќавам, кутро мое девојче“.
Кога ми зборуваше така знаев дека е тука. Мојата мајка се врати. Погледот ѝ се разбиструваше и таа се однесуваше кон мене како да е сè во ред, се смееше, ме гушкаше, ме бакнуваше, ми се извинуваше за сè што рекла, а не се сеќава дека рекла. Тоа беа најубавите моменти, но стануваа сè поретки.
Понекогаш ми беше толку благодарна што ми ја земаше раката и ја бакнуваше, а мене ми беше непријатно затоа што само еден час претходно, на работ од нервите сум посакала да сум некаде далеку, далеку од неа.
Наеднаш повторно исчезнуваше, а нејзиното лице, иако изгледаше исто како тоа на мајка ми, го добиваше оној препознатлив израз на луѓето со Алцхајмер, кој порано не го препознававме. Таа веќе не беше таа, нејзиниот поглед повторно беше изгубен и празен.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…..Откако Алцхајмер се всели во нашиот дом, ја снема сета грижливост на мајка ми.
Имаше денови кога по цел ден ме мразеше и упорно ме следеше за да не ѝ украдам нешто. Ако и не одеше по мене, ме следеше со поглед.
Додека пребарував по нејзините фиоки, на пример, за да го најдам чешелот и да ја исчешлам, со
оглед на тоа што таа постојано го преместуваше или, пак, барав нешто за да ѝ облечам, ми велеше:
„Ај не растурај сега, што бараш таму?“
„Барам чешел да те исчешлам“.
„Не ми треба чешел, ајде доста буричкаш“.
Дури и ако не ми кажеше ништо туку само ме следеше со погледот, толку се обидував да не ѝ бидам сомнителна што знаев дека почнувам да се однесувам некако баш сомнително, како да ѝ крадам нешто.
Понекогаш, бидејќи знаев дека не ѝ е лесно зашто нема поим ни каде е ни со кого е, ни зошто е, само ќе ја гушнев и се обидував да ги следам инструкциите за тоа како треба да се однесувам во таква ситуација, на пример, да се обидам да ѝ го одвлечам вниманието, па ѝ велев: „Ајде да одиме да јадеме мамо“.
А таа мене: „Остави ме на мир, многу си досадна, ич не ме остави да одморам“.
Кога човек ќе го изгуби разумот тоа влијае поразително врз најблиските, а не му е баш многу лесно
ниту на тој што го изгубил. Затоа што има тој и светли моменти, моменти кога знае и каде е и со кого е. Ама тогаш, пак, не знае каде бил дотогаш…