Тагувањето е природен процес кој следи по некоја загуба, а тоа може да биде загуба на личност, домашно милениче, некоја материјална работа што ни е важна итн.
Загубата не е само смрт, туку чувство кое може да се појави кога ќе оставиме некого или кога некој ќе не остави, кога ќе се преселиме во друг град, училиште, работно место итн.
Тагувањето кај децата се одвива на малку поинаков начин, што зависи од детето и неговите карактеристики на личноста, неговата моментална хронолошка и ментална возраст и системот за поддршка што го има во околината.
Родителите често прашуваат како да разговараат со своите деца за смртта и другите загуби и како да им помогнат во процесот на тагување.
Тагата кај децата
Тагувањето е природен, но тежок и болен процес кој секој го доживува на свој начин, и децата и возрасните. Проследено е со бројни и многу интензивни емоции и мисли кои ја окупираат целата личност. Тешко е да се усогласат информациите за кои сме свесни (на пр. дека некој или нешто повеќе не е таму, дека некои работи никогаш повеќе нема да бидат исти, итн.) со чувствата што ги имаме во нашите срца (тага, очај, болка, шок, неверување, страв, неправда, бесмисла итн.).
За жал, ние всушност никогаш не ги забораваме повеќето загуби, само ги „чуваме“ во кутии во срцето кои се трудиме да ги зачуваме како убави спомени и се потсетиме на нив кога сме подготвени да го сториме тоа.
Тагувањето кај децата е различен процес бидејќи секое дете го перцепира на свој начин, во зависност од тоа колку когнитивниот и емоционалниот капацитет е развиен во тој момент за детето да може да ги обработи информациите од возрасните поврзани со загубата.
Исто така, важно е какви информации добива детето, во кое време и во кое количество, бидејќи повеќето деца можат да обработат и „сварат“ многу мала количина на информации во одредено време поради нивните се уште недоволно развиени мисловни и јазични процеси.
Која група на деца е најчувствителна?
Децата до 3 и 4 години немаат доволно развиени емоционални и когнитивни способности за да ја разберат загубата. Во зависност од детето, можно е до одреден степен да се комуницира за тоа што се случува, но вистинското разбирање на загубата и влегувањето во процесот на тагување најчесто не се присутни.
Можно е да се забележат одредени промени во однесувањето доколку детето ја чувствува емоционалната тежина на неговите старатели, но не знае како да се справи со тоа или што значи тоа.
Сепак, тоа е поврзано со туѓото тагување, а не со неговото.
Децата на возраст од пет до седум години се една од почувствителните групи бидејќи се во фаза кога почнуваат да разбираат одредени карактеристики на смртта и загубата, но сè уште немаат доволно емоционален капацитет и ресурси да се справат со стресот и да можат сето тоа да го обработат.
Истовремено, им недостасуваат и социјални вештини кои се неопходни за процесот на тагување, односно поврзување со другите и барање поддршка, што е многу важно да им се овозможи од страна на родителите, браќата и другите важни луѓе на детето.
Децата кои се на училишна возраст јасно знаат дека загубата е неизбежна и трајна и дека изгубеното не може да се врати.
Во зависност од тоа како и на кој начин ќе добијат информации, тие можат да бидат екстра љубопитни или да станат осамени и да се повлечат во себе (често кај адолесцентите).
Некои деца може да покажат непријателски чувства кон другите или да станат премногу загрижени за себе и за своите најблиски.
Родителите тука најмногу можат да им помогнат со тоа што искрено ќе им ги признаат и покажат своите чувства и ќе им ја доближат тагата како емоција што ни помага да го прифатиме она што се случило и да продолжиме понатаму.
Многу често се случува децата да го забават процесот на тагување обидувајќи се да ги сокријат своите емоции, мислејќи дека на тој начин ќе ги заштитат возрасните или другите блиски луѓе кои исто така тагуваат. Така, иако се чини дека детето не разбира што всушност се случило, се работи за забавување и усложнување на самиот процес на тагување, како и негово продолжување и појавување во некои други фази од животот.
Затоа основното правило во тешките ситуации е да знаете како да ги поддржувате децата, а ова особено се однесува на возрасните кои се грижат за нив, за да можат да ја преживеат загубата на правилен начин.
Како да им помогнете на ужалените деца?
Тагувањето му се случува на секого и има важна заштитна улога која служи за опоравување од загубата. Тагувањето трае и бара трпение, но тоа само по себе е „помош“ што се јавува природно за да му се овозможи на човекот доволно време и простор да живее и да работи преку искусената загуба.
Повеќето луѓе го поминуваат процесот на тагување без многу потешкотии, особено ако имаат поддршка од други блиски луѓе, но тешко е да се предвиди текот и времетраењето на истото, имајќи предвид дека секој човек е различен и поминува низ одредени околности кои можат да му помогнат или дури и да му одмогнат за време на тој процес.
Најважното нешто што треба да им се обезбеди на ужалените деца е чувството на сигурност и грижа во тешката ситуација во која се наоѓаат.
Децата се егзистенцијално зависни од другите и нивната близина, а кога нема такво нешто се чувствуваат исплашено и загрозено.
Исто така, треба да им се даде време и трпение од возрасните, имајќи предвид дека нивната обработка на информации зависи од нивниот моментален развоен статус.
Важно е да се дозираат со информации, но да се внимава тоа да им е јасно и прилагодено на нивната возраст. Не е добро да се одложува давањето информации и да се разубавува, односно да се кажуваат работи кои не се вистинити.
На децата може многу да им помогне некоја семејна активност која ќе им овозможи пореално да ја разберат загубата.
На пример, цртање слика или пишување проштално писмо за лицто кое повеќе не е таму, гледање на фотографии и зборување за нив, правење кутија со работи што нè потсетуваат на личноста што сме ја изгубиле и складирање на безбедно место каде што секогаш можеме да ги најдеме кога сакаме – сето тоа се активности кои ќе ја пренесат загубата во повидлива форма што ќе им помогне на малите деца подобро да разберат што се случило.
Како да разговарате со децата за смртта?
Детето мора да добие јасни информации кои се прилагодени на неговата возраст и степен на развој.
На пример, ако му кажеме на детето дека „тато заспал засекогаш“, може да дојдеме до тоа детето да се плаши да не заспие или да се плаши кога некоја друга важна личност ќе заспие.
Исто така, ако му кажеме на детето дека „бабата била многу болна и умрела“, детето може да помисли дека секоја болест е толку опасна што човек може да умре.
Секако треба да му ставите до знаење дека тоа не е вистина и дека повеќето болести можат да се излечат, но и да објасните што точно се случило.
Многу често родителите велат, на пример дека „дедото отишол на долго патување“, што е исто така погрешен пристап бидејќи повеќето деца често одат на патувања со своите родители и веројатно ќе одат во текот на животот.
Нема потреба да се измислуваат места каде што луѓето одат или кои се виновни за тоа што се случило. На детето треба да му се даде до знаење дека луѓето умираат и дека е тешко да се знае кога ќе се случи нечија смрт.
Сепак, сега сте заедно и добро ви оди и се надевате дека ќе живеете долго и ќе поминете уште многу време заедно.
Ако детето почне да се грижи за другите членови на семејството дека ќе умрат, никогаш не му кажувајте дека „никогаш нема да умрете“, бидејќи знаете дека тоа не е вистина.
Дајте му до знаење дека сте добро и дека сте со него, дека повеќето луѓе живеат долго и стареат со семејството и дека се надевате дека ќе можете да го сторите истото за да бидете заедно додека е можно.
Важно е на децата да им дадете надеж, а не лажна утеха. Така, долгорочно се создава многу поголем проблем па детето, а подоцна и возрасниот, се плаши од загуби и не разбира дека тие се неизбежен дел од животот, што му отежнува да влезе во процесот на тагување и да ја прифати ситуацијата.
Ако не сте сигурни како да разговарате со вашето дете за загубите, побарајте помош од професионалец кој ќе ја разгледа вашата ситуација и ќе ви помогне да го подготвите вашето дете да се справи со ситуацијата.