Емоционалната врска која детето ја има со родителите, најчесто со мајката, се нарекува приврзаност, а се манифестира со барање и одржување на блискост, особено во стресни ситуации. Во минатото се сметаше дека приврзаноста се развива веднаш по раѓањето преку контакт со мајката, но бројни студии покажаа дека тоа не е така. На приврзаноста на детето многу влијае чувствителноста на родителот кон потребите на детето, но врз приврзаноста влијае и самиот темперамент на детето.
Тест во просторијата за играчки
За татко на теоријата на приврзаност се смета британскиот психолог Џон Боулби, кој заедно со своите колеги направиле бројни експерименти на оваа тема. Еден од експериментите беше да се набљудува однесувањето на мајката и детето во просторија полна со играчки. Истражувањето покажа дека има деца со несигурна приврзаност кои никогаш не го напуштиле скутот на својата мајка, дури и да си играат со многу интересни играчки. Некои ја оставаа својата мајка, си играа и не се враќаа подолго кај неа.
Покрај овие две групи, имаше и деца кои на почетокот ќе бидат блиски со мајката, но постепено ќе одат да си играат со играчките. Редовно гледале наназад за да видат каде е мајка им, на тој начин воспоставувајќи контакт со „изворот на безбедност“, а потоа продолжувале да играат и да истражуваат. Ваквите деца имале сигурен тип на приврзаност.
Постојат четири основни типови на приврзаност помеѓу детето и мајката: сигурна, анксиозно-избегнувачка, амбивалентна отпорна и дезорганизациско-контролирачка приврзаност.
1. Сигурни мали истражувачи
Квалитетната грижа за децата е многу важна. Под квалитетна грижа подразбираме честа интеракција со детето, прифаќање на детето и неговиот темперамент, почит кон детето без обид да го прилагодите детето на сопствениот ритам и темперамент. Таквиот родител поставува разумни граници, е доследен во нивното спроведување и учествува во истражувањето на светот на детето преку игра.
За да му помогне на детето да научи како функционира светот, родителот го критикува неговото однесување, а не неговиот темперамент. Родителите кои се однесуваат на овој начин развиваат сигурна поврзаност со своето дете. Во нови и непознати ситуации, овие деца ќе истражуваат и ќе реагираат на разделбата со нивната мајка со помалку страв.
2. Деца кои избегнуваат блискост
Децата кои покажуваат мала вознемиреност кога се одвоени од своите родители и се многу вознемирени само кога се целосно оставени сами, се деца со анксиозно-избегнувачка приврзаност. Тоа се деца чии мајки разговараат со детето со топли зборови, си играат со детето, но не сакаат близок контакт. Таквите деца покажуваат помалку истражувачко однесување, недостаток на емпатија и избегнуваат блиски емотивни врски. Во зрелоста не им веруваат на другите луѓе и покажуваат страв од интимност.
3. Плашливи и недоверлив кон странци
Поради недоследното однесување на мајката, се јавува амбивалентно-отпорна приврзаност. Таквата мајка понекогаш ја задоволува потребата на детето за блискост, а понекогаш не. Овие деца ќе истражуваат малку во непознати ситуации и честопати ќе имаат недоверба кон странци, дури и кога е присутен родител. Овие деца стануваат несигурни, плашливи и другите луѓе ги доживуваат како недоверливи.
4. Нема подготвен одговор на стресни ситуации
Последниот тип е дезорганизациско-контролирачка приврзаност која ја карактеризира мешавина од избегнувачко, амбивалентно и сигурно однесувања. Овие деца немаат воспоставена шема на однесување, туку може да изгледаат збунети, исплашени и може да се однесуваат недоследно или противречно. Често се јавува кај деца на мајки кои биле жртви на злоупотреба.
Влијание на типот на приврзаност врз подоцнежните врски
Сигурната приврзаност овозможува подобар однос со врсниците, популарност, развој на социјални вештини и поголема доверба во однос на другите деца, а подоцна и на возрасните. Сигурно приврзаните деца покажуваат повисоко ниво на самодоверба и приспособливост, а во односот со родителот покажуваат повеќе самостојност и помала зависност од своите несигурно приврзани врсници. Покажуваат помалку агресивност, лутина и бес, повеќе согласување со врсниците и покажуваат поголема послушност
Недостатокот на приврзаност на најраната возраст на детето резултира со проблеми во однесувањето во училишна возраст. Недостатокот на приврзаност ги прави децата поагресивни и подепресивни и тие покажуваат повеќе емоционални и проблеми во однесувањето отколку нивните врсници кои се сигурно приврзани. Каков тип на приврзаност ќе формира детето зависи од однесувањето на мајката кон него, квалитетот на нивната врска, грижата и нежноста на мајката, нејзината перцепција за сигналите на детето, нивното точно толкување од мајката и соодветниот одговор.