Зјапањето во екран предизвикува аутизам? Родителите треба да се загрижат ако детето е мирно и не ги „вознемирува“!

Многу мали деца, тукушто проодени и сè уште во пелени, држат шише млеко во едната рака, а со прстот од другата рака прелистуваат таблет што нивните родители го ставиле на масата пред нивното седиште во авион или во автомобил…

Оваа сцена може да се види сè почесто, особено за време на летните патувања. Француските педијатри и психолози, сепак, го кренаа алармот и рекоа дека ставањето на многу мали деца од предучилишна возраст пред екраните претставува опасност за нивното ментално здравје.

Лекарите кои работат со деца од предучилишна возраст секојдневно тврдат дека постојат индикации дека оставањето дете пред тактилен екран кој го апсорбира целото нивно внимание и целосно ги изолира од околината предизвикува бројни нарушувања во функционирањето на мозокот. Родителите треба да бидат загрижени ако детето е мирно и не ги „вознемирува“, велат експертите.

Некои лекари дури тврдат дека забележале врска помеѓу еден вид аутистичен синдром кај децата кои поминуваат време пред екраните и игрите наводно прилагодени на нивната возраст. Следела контроверзност, бидејќи некои педијатри одговориле тврдејќи дека нема докази за врска помеѓу аутизмот и екраните кај децата.

Сепак, сите се согласуваат дека времето поминато пред екраните кај децата од предучилишна возраст предизвикува бројни невролошки нарушувања, како што е наведено во писмо до јавноста објавено во парискиот весник „Ле Монд“, потпишано од околу стотина лекари и педијатри.

Алармантни податоци
Француските експерти излегоа со алармантни податоци за врската помеѓу нарушувањата слични на аутизам кај децата и поминувањето време пред екраните на разни уреди. Уште во 2009 година, Француската агенција за јавно здравје издаде препорака дека децата под три години не треба да поминуваат време пред екрани од каков било вид. Во 2013 година, Француската академија објави студија која е сè уште во сила и е цел на жестоки критики. Оваа студија тврди дека тактилните таблети се корисни за развој на сетилата и моторните вештини. Здружението на француски педијатри не отиде многу подалеку, објавувајќи мислење според кое „таблетот не треба да биде најважното нешто пред тригодишна возраст“.

Доктори како Мишел Демурже и Едуар Гетаз и нивните истомисленици сега тврдат дека за здрав развој на детето, тоа не треба да биде пред никаков вид екран до шестгодишна возраст.

Неточни дијагнози

Денес, „паметните“ телефони и таблетите се се повеќе предмет кој, како шише млеко, им служат на родителите за да го смират своето бебе. Постојат дури и модели на таблети кои наводно се специјално направени за деца под четири години.

Покрај тоа, родителите се помалку присутни во развојот на мало дете, бидејќи самите се свртени кон својот екран.
Една од потписничките, француската докторка д-р Ан-Лиз Диканда, ја вознемири јавноста објавувајќи видео на интернет во кое дискутира за врската помеѓу екраните и нарушувањата од аутистичен тип. Таа го наведува примерот на момче по име Софијан, кое започнало да оди во градинка на тригодишна возраст и веднаш предизвикало тревога кај наставниците. Тоа врескало, го повторувало бесмислено последниот збор што ќе го слушне и им ги кршело играчките на другите деца. Не можело да остане мирно ниту секунда, не разговарало со луѓето околу него, само ги мирисало, а го интересирале само броевите и буквите. Се покажало дека од првиот ден бил пред телевизорот, дека неговите родители му го купиле првиот таблет кога имал само 18 месеци, дека живеел во нумерички свет и дека лошо спие и ги буди родителите врескајќи.

Д-р Диканда му препишал да го елиминира екранот и подобрувањето било спектакуларно! Софијан сега е момче кое си игра, спие добро и зборува.

Д-р Диканда предупредил дека на овие деца често им се дијагностицира „аутизам“, иако всушност не се болни од болеста.

Се покажа дека е доволно да се елиминираат часовите гледање во екранот, бидејќи децата кои имаат големи тешкотии често поминуваат помеѓу шест и 12 часа на ден пред екранот – вели д-р Диканда.

Голема тревога предизвика и во француската јавност статија во парискиот „Ле Монд“ која започнува вака:

Ние, експертите кои работат во областа на здравјето на децата, сакаме да ја предупредиме јавноста за опасните последици од масовното и предвремено изложување на бебиња и мали деца на сите видови екрани: паметни телефони, таблети, компјутери, телевизори и конзоли за игри.
Потписници на оваа статија се лекари, психолози и логопеди, сите тие предупредуваат дека дијагнозите за аутистично нарушување кај децата сè уште се поставуваат без да се испита дали и колку време детето и родителите поминуваат пред екран.
– Вниманието на децата е целосно насочено кон екранот, или екранот е тој што постојано го прекинува. Во такви услови, родителите и децата не разменуваат доволно погледи и не можат да го изградат својот однос – се наведува во текстот на француските експерти.

Мобилни телефони за смирување

Речиси половина од анкетираните француски родители изјавиле дека на своите деца под три години им даваат мобилен телефон за да се смират. Повеќе од половина од децата под три години поминуваат најмалку половина час неделно пред интерактивен екран. Сè почесто се слуша дека бројот на аутистични деца експлодирал, дека има сè повеќе „хиперактивни“ деца кои мора да земаат лекови за да се смират!

Тие предупредуваат дека ова го спречува мозокот на детето нормално да се развива, бидејќи истражувањето на предметите околу него е запрено. Поради екранот што го „апсорбира“ неговото внимание, детето е принудено да се откаже од истражувањето и испитувањето на околината, што е доволно за да го одложи развојот на говорот и општиот развој на детето.

Децата кои, поради нивната преокупација со екраните, не зборуваат правилно дури ни до четиригодишна возраст, обично не реагираат кога некој ќе ги викне по име. Тие не можат да го погледнат лицето што им зборува или предметот што им е прикажан, туку можат да го погледнат само екранот на таблетот.

Тие не можат да комуницираат со својата околина, ниту со другите деца.

Наместо тоа, тие удираат и сакаат да го помирисаат другиот човек. Особено бурни реакции се јавуваат кога некој сака да им го одземе или затвори таблетот. Кога разговараме со родителите на овие деца, сфаќаме дека екранот зазема клучно место во животот на тоа семејство – пишуваат експертите.

Децата кои гледаат во екрани во првата година имаат до 350% поголема веројатност да добијат дијагноза на аутизам

Еден од најголемите експерти во областа на аутизмот во нашиот регион и редовен професор на Факултетот за специјална едукација и рехабилитација, проф. д-р Ненад Глумбиќ, зборувал на Симпозиумот на логопеди за дигитална детоксикација.

Професорот Глумбиќ укажал на бројните последици од „екранизмот“ кај децата во општата популација, а тоа се: нарушување на вниманието и хиперактивност, слаби академски постигнувања, дебелина, нарушувања на спиењето, проблеми во однесувањето и социјалната реакција, емоционални нарушувања, нарушувања во комуникацијата…

Во оваа презентација, професорот посочил на странски истражувања (Hutton et.al., 2020) кои ја докажале врската помеѓу продолженото „време пред екран“ и нискиот микроструктурен интегритет на миелинизираните нервни влакна (развојот на мозокот на детето).

Како резултат на горенаведеното, најмногу се погодени патиштата што го поддржуваат развојот на: говорот, извршните функции, обработката на визуелни слики и мултимодалната асоцијација.

Децата кои се изложени на екрани 1-2 часа на ден во првата година од животот имаат двојно поголема веројатност да бидат дијагностицирани со аутизам во третата година, во споредба со децата кои не седат пред екраните, истакнува проф. д-р Ненад Глумбиќ.

Изложеноста на екрани 2-4 часа на ден ги зголемува овие шанси за 3,48 пати!

Ако детето веќе има аутизам, колку повеќе е изложено на екрани, толку се потешки симптомите. Дефицитите во рецептивниот и експресивниот јазик и сензорната обработка се особено изразени. Други последици вклучуваат: нарушувања на спиењето, селективен внес на храна, недостаток на витамин Д.

Зошто влијанието на екранот врз децата е толку ужасно?

Француските лекари се повикуваат на истражувањето на Американецот Едвард Троник, кој покажал дека слични нарушувања се јавуваат кај бебе на кое му се покажува кукла со безизразно лице („мртво лице“) наместо лицето на мајката. Дете кое гледа во екранот наместо во мајката не може да разменува погледи со неа, да го идентификува нејзиниот глас и движења и не може да стане свесно за себе или да развие говор.

Линда Пагани, професорка по психоедукација на Универзитетот во Монтреал, со децении го истражува влијанието на телевизиските екрани врз децата и дошла до заклучок дека тие значително го намалуваат капацитетот на децата, ја намалуваат нивната активност во училиште и нивната способност да решаваат математички проблеми.

Лошиот сон му штети на мозокот

Списанието „Scientific Report“ објави студија од експерти од Универзитетот во Лондон, која покажа дека изложеноста на тактилни екрани кај деца на возраст од шест до 36 месеци предизвикува намалување на квалитетот на спиењето.

Ова предизвикува оштетување на формирањето на мозокот и невронските врски што се градат во сон додека детето спие.

И додека експертите и политичарите се премислуваат, во Силиконската долина извршниот директор на Google и неговите милионери не го кријат фактот дека не им дозволуваат на своите деца пристап до екрани!

Милион пати е покорисно за децата да допрат вистинско јагне, да одат боси по вистинска трева, да го слушнат шушкањето на лисјата, пеењето на петел и рикањето на магаре отколку скапите таблети и други дроги за широка потрошувачка.

За да се разбере ова, можеби не е потребно да се биде голем експерт и доктор на науки. Сè што е потребно е здрав разум, кој многумина го изгубиле во потрошувачкото општество.

Превенција во четири чекори

Психологот Сабин Дифло најави програма за превенција од „четири чекори“: не го вклучувајте екранот наутро, за време на оброците, во детската соба или пред спиење.

Дифло, заедно со девет други лекари и психолози, објави предупредувачки текст во парискиот „Монд“, по што здравствените власти се согласија да започнат кампања на национално ниво.

На сите лекари и педијатри ќе им биде испратена директива да прашуваат за екраните во домот при преглед на децата. Експертите веруваат дека ова ќе им помогне на родителите да бидат посвесни за опасностите од изложување на малите деца на екрани.

Искуства на некои земји

Франција – истражувањата покажаа дека невролошките нарушувања и менталната ретардација кај децата се рамномерно распределени низ сите општествени класи и сите култури во француското општество. Истиот феномен е регистриран и во други земји и континенти, а заедничкиот именител за сите е детето и родителите пред екранот, што ги спречува да градат меѓусебни врски и внатрешно структурирање на детето.

Германија – во тек е кампања во која, како форма на превенција, родителите се канат во јаслите за да го гледаат бебето

Тајван – родителите можат да бидат казнети со парична казна од 1.400 евра ако остават дете под две години пред екранот.