За казна, ајде во ќош! Ова не е лоша тактика – ако ја спроведувате на вистински начин

Последиците од неприфатливото однесување во форма на испраќање на детето „во ќош“ или „на одмор“, односно исклучување од играта и поминување одредено време во самотија, не се на добар глас. Популарно наречениот тајмаут постојано беше критикуван од експерти, пред се поради фактот што предизвикува несигурност кај децата. Но, новиот документ на Американската психолошка асоцијација го кажува спротивното.
Во овие упатства се заклучува дека претходните алармантни тврдења кои укажуваат на штетата од овој пристап кон детето не се целосно точни. Значи, дали тајмаутот за детето е ефикасен? Експертите од Американската психолошка асоцијација веруваат дека тие всушност можат да доведат до чувство на сигурна приврзаност кај детето, да го намалат негативното однесување, па дури и да ги исправат психолошките проблеми кои се резултат на злоупотреба и занемарување во минатото. Но, сето тоа само и исклучиво во контекст на безбедно семејство полно со љубов. Експертите веруваат дека тајмаутот не е делотворен како самостојна, изолирана родителска стратегија. Тие треба да бидат дел од постепен процес во кој ефективноста зависи од тоа колку добро родителот го совладал позитивното поткрепување на детето. Со други зборови, за да биде ефикасен тајмаутот, прво треба да се работи на позитивна врска помеѓу родителот и детето – што во овој случај симболично се нарекуваше „тајм-ин“.

Погрешниот начин е контрапродуктивен

Тајмаутот стана популарен во време кога родителите конечно беа свесни за лошите страни и неприфатливоста на тепањето, а моментално тоа е најчестиот облик на дисциплина во САД, веднаш зад „вербалните објаснувања“. Но, клучот за ефективен тајмаут е да се осигура дека децата имаат што да изгубат кога ќе бидат одвоени од групата/семејството. Со други зборови, ако никој не си игра со него, ако не добива позитивен фидбек и ако никој не го пофали за време на тајм-ин, детето веројатно нема да го смета тајм-аутот како „самување“, а камоли како средство за промена на однесувањето.

Така, тајмаутот станува целосно неефикасен, што пак може да ги поттикне родителите да прибегнуваат кон поостри дисциплински тактики. Меѓу нив, секако, има и викање, па дури и удирање, покажува истражувањето. Од друга страна, ако се спроведе како што треба, тајмаутот не само што е безбеден, туку е и препорачана форма на дисциплина, бидејќи бара родителите прво да направат децата да се чувствуваат безбедно.

Единствен исклучок може да биде тајм-аутот за деца кои биле малтретирани и занемарувани. Сепак, се смета дека во стабилна средина, дури и тие деца, тајм-аутот може да им помогне „да научат да ги заменат чувствата на страв и болка со чувство на контрола и безбедност“, пишуваат авторите. За оние кои сè уште не веруваат дека тајмаутот може да биде безбеден и ефикасен, Американската психолошка асоцијација издаде упатства како да се спроведе на овој, позитивен начин.

Насоки за тајм-аут

Децата треба да добијат тајм-аут само за дејствија врз кои тие имаат контрола. Никогаш не треба да се користи кога децата не можат да извршат некоја акција, не ја разбираат задачата, прават грешка или прават нешто од страв. Ако однесувањето не се подобри во одредено време и е сè уште проблематично, веројатно е погрешно имплементирано. Ефикасноста на спроведувањето на тајмаутите наскоро треба да ги направи непотребни. Родителот треба да остане смирен во текот на тајм-аутот за детето да се чувствува безбедно. Тајмаутот мора да биде дел од пошироко однесување кое не се однесува само на дисциплина, туку на топлина и награди. На овој начин децата се учат да го заменат негативното однесување со позитивно. Тајмаут не смее да вклучува споменување на напуштање, изолација и отфрлање. Она што се случува по истекот на периодот на тајм аут, односно обновениот топол однос помеѓу детето и родителот, е особено важно и испраќа порака дека проблемот било однесувањето, а не детето. Цело време детето мора да биде безбедно, да знае дека родителот го цени и го сака. Детето треба да знае сè за правилата за тајмаут пред да се појави потреба, односно мора да биде свесно за мерките доколку се појави неприфатливо однесување. Со други зборови, треба да знае што да очекува кога лошо се однесува. Родителот треба да му објасни на детето што е тајм-аут, за детето да разбере како и зошто се случило тоа. Тајмаутот треба да биде објективен, конзистентен дел од семејниот систем во кој одредени однесувања се прифатливи, а други не се. Не смее да се одредува и доделува самоволно или врз основа на емоциите на родителите. Тајмаутот е последица што треба да се применува подеднакво и правично за сите деца во семејството.