Средовечната криза е фаза која им помага на луѓето повторно да се чувствуваат младешки додека се обидуваат да го прифатат фактот дека половина од нивниот живот веќе поминал бидејќи стареењето води до чувство на депресија, грижа на совест и анксиозност.
Сепак, емоционалните ситуации што некои луѓе ги доживуваат во средовечноста не водат секогаш до големи промени во животниот стил.
Сепак, средовечната криза може да се претвори во нешто позитивно.
Што е средовечна криза?
Не доживува секој средовечна криза. Некои истражувања покажуваат дека средовечните кризи не се проблем за луѓето во многу делови од светот. Некои истражувачи веруваат дека концептот на средовечна криза е општествен конструкт. И верувањето дека треба да имаат некаков вид на криза во нивните 40-ти ги наведува некои луѓе да кажат дека доживеале слом.
Во САД било спроведено истражување за да се утврди колку луѓе се соочуваат со средовечна криза. Приближно 26% од учесниците изјавиле дека имаат средовечна криза.
Еден од четворица луѓе кои изјавиле дека имале средовечна криза веруваат дека тоа е предизвикано од некој голем настан, а не од возраста.
Факторите кои ја поттикнале кризата вклучуваат животни промени како што се развод, губење на работа, загуба на сакана личност или преселба.
Знаци на средовечна криза
Бидејќи средовечната криза не е официјална дијагноза, на истражувачите им е тешко да го проучуваат тој концепт. Честопати не се согласуваат околу тоа што претставува криза на средните години.
Голем дел од истражувањата зависат од одговорите на поединците на прашања за тоа дали доживеале средовечна криза. Се разбира, она што едно лице го дефинира како криза може да не е во согласност со она што друго лице го смета за средовечна криза.
Иако средовечната криза вообичаено се смета дека вклучува страв од смрт или желба повторно да се биде млад, емоциите што се доживуваат за време на средовечната криза можеби не се толку различни од вознемиреноста што некој може да ја доживее за време на кој било друг вид на животна криза.
Американската психолошка асоцијација верува дека емоционалната криза е очигледна од „јасната и ненадејна промена во однесувањето“.
Примери за промени во однесувањето може да вклучуваат:
Занемарување на личната хигиена
Драматични промени во навиките за спиење
Слабеење или зголемување на телесната тежина
Изразени промени во расположението, како што се зголемен гнев, раздразливост, тага или анксиозност
Повлекување од нормална рутина или врска.
Причини за средовечна криза
За многу луѓе, средната возраст е време кога се менуваат односите и улогите.
Некои луѓе можеби ќе треба да почнат да се грижат за остарените родители, додека други ќе останат сами во куќата затоа што нивните деца се отселиле или ќе се чувствуваат како нивните тинејџери да растат премногу брзо.
Во овој период, процесот на стареење станува поочигледен од кога било.
Некои поединци може да развијат болести додека други може да почнат да забележуваат пад на нивните физички способности.
За некои поединци, тие години ќе поттикнат размислување за големи работи.
Можеби ќе се навратат на своите години и ќе се запрашаат какви би можеле да им бидат животите доколку тргнале по поинаков пат.
Некои луѓе може да жалат што не избрале поинаква кариера или не го создале животот за кој некогаш сонувале.
Други можеби размислуваат за посреќните денови во нивниот живот.
За оние кои се усмерени кон цел, може да има помалку размислување и повеќе акција.
Наместо да се навраќаат на минатите години, тие можеби ќе почнат да се стремат кон постигнување поголеми цели во втората половина од нивниот живот.
Пад на среќата
Истражувањата покажуваат дека среќата е во форма на буквата U.
Постепеното опаѓање на среќата започнува во доцните тинејџерски години и продолжува додека поединецот не наполни 40.
Среќата почнува повторно да расте во 50-тите години. Податоците за половина милион Американци и Европејци откриле дека овој тренд е вистинит.
Поединци во нивните 60-ти изјавиле дека никогаш не биле посреќни, но луѓето во нивните 40-ти се чувствувале како да се на најниско ниво од секогаш.
Сепак, се чини дека оваа крива во форма на буквата U не е универзална и е поприсутна во земјите со високи приходи. Иако податоците сугерираат дека луѓето подоцна во животот повторно стануваат посреќни, постои сеприсутно верување дека среќата продолжува да опаѓа како што старееме. Така, некои луѓе во средината на 40-тите може да мислат дека животот само ќе се влошува, што може да предизвика средовечна криза.
Средовечна криза и депресија
Некои луѓе може да доживеат депресија за време на средовечноста и нивната депресивна состојба да ја наречат средовечна криза.
Според американскиот Центар за контрола и превенција на болести, жените на возраст меѓу 40 и 59 години во САД имаат највисоки стапки на депресија во споредба со другите возрасни и полови групи.
Стапките на самоубиства се највисоки во средната возраст. Луѓето на возраст меѓу 45 и 54 години имаат поголема веројатност да се убијат од која било друга возрасна група.
Ниту еден од научниците не е сигурен дали средовечната криза е одвоена од кризата на менталното здравје која едноставно може да се случи во која било фаза од животот на поединецот.
Средовечна криза и деменција
Некои луѓе може да ги помешаат здравствените проблеми со средовечната криза. Промената во однесувањето или промената на личноста може да биде знак за деменција.
Додека Алцхајмеровата болест и деменцијата често се смета дека ги погодуваат само постарите луѓе, Друштвото за Алцхајмерова болест известува дека 5% од случаите на овие болести започнуваат пред 65-годишна возраст.
Кармела Тартаља, научник од Здружението за Алцхајмерова болест од Канада, верува дека првично, промената на личноста на партнерот може погрешно да се протолкува како рамнодушност, криза на средните години или нешто слично.
Тартаља објаснува дека промените предизвикани од деменција често водат до разделување или развод пред да се постави правилна дијагноза.
Средовечна криза кај жените
Кризите во средните години некогаш беа дефинирани според родовите норми, при што жените беа дезориентирани и разочарани од промените во односите, а мажите од промените во нивните кариери.
Како што сѐ повеќе жени се занимаваат со кариера додека истовремено се грижат за своите семејства, нивната вознемиреност во средните години се зголемува.
Како изгледа средовечната криза зависи од жената која ја доживува.
Средовечните кризи кај жените најчесто се јавуваат поради:
Физички промени. За време на перименопаузата и менопаузата, промената на хормоните може да предизвика или да придонесе за проблемот.
Според лекарите од клиниката Мајо, намалувањето на нивото на естроген и прогестерон може да го наруши сонот, да го направи расположението нестабилно и да го намали нивото на енергија. Менопаузата исто така може да предизвика губење на меморијата, вознемиреност, зголемување на телесната тежина и намален интерес за работите во кои претходно уживале.
Емоционални причини. Пред да достигнете средна возраст, најверојатно ќе доживеете некоја траума или загуба.
Смртта на член на семејството, значајна промена на личноста, развод, физичка или емоционална злоупотреба, дискриминација, губење на плодноста, синдром на празно гнездо и други искуства може да предизвикаат трајни чувства на тага.
Можеби ќе почнете да се сомневате во вашите најдлабоки верувања и одлуки.
Социјални причини. Нашето општество опседнато со млади не е секогаш љубезно кон постарите жени. Како и многу жени, може да се чувствувате невидливи во средните години.
Можеби чувствувате притисок да ги скриете знаците на стареење. Можеби истовремено се грижите за вашите деца и за вашите остарени родители.
Можеби требало да донесете тешки одлуки за семејството и кариерата што мажите на ваша возраст не морале да ги донесат. Иако не е точно познато колку долго трае средовечната криза кај жените, во повеќето случаи таа се јавува на возраст од 40 до 60 години.
Луѓето генерално поминуваат низ тешки и непријатни емоции на различни начини и овој процес не оди секогаш без проблеми.
Ако релативно лесно можете да се помирите со стареењето и поврзаните егзистенцијални грижи, можеби ќе можете да ги решите овие чувства во рок од неколку недели или месеци.
Од друга страна, ако продолжите да се соочувате со нови стресни фактори кои натрупуваат повеќе компликации над вознемиреноста што веќе ја доживувате, периодот на средовечна криза може да трае неколку месеци или дури години.
Средовечна криза кај мажите
Средовечната криза кај мажите често се исмејува, но за многу мажи, како и жени, тоа е многу вознемирувачко искуство.
Покрај веќе споменатите знаци и причини за средовечна криза, кај мажите може да се појави во форма на:
еректилна дисфункција
губење на либидото
промени на расположението
физички и емоционални симптоми.
Мажите кои минуваат низ средовечна криза почесто ќе зборуваат за тоа колку им е здодевно во животот и ќе размислуваат за тоа колку од нивните соништа останале неостварени.
Поради ова, тие ќе сакаат да ја променат својата рутина, а многумина, ако веќе не го направиле тоа, ќе најдат љубовница. Многумина од нив ќе се решат да ја променат кариерата или да вложат пари во некои луди идеи поради кризата во средните години.
Исто така, за да се чувствуваат помлади, ќе го променат имиџот.
Често ќе ги фаќа носталгија за првата љубов и младоста и ќе се прашуваат каков живот би имале сега доколку донеле поинаква одлука.
Како и кај жените, не се знае точно колку долго може да трае средовечната криза кај мажите, но најчесто се јавува на возраст од 40 до 60 години.
Позитивни аспекти на средовечната криза
Студија од 2016 година ја откри предноста на средовечната криза, а тоа е љубопитноста. Истражувачите откриле дека луѓето кои минувале низ криза, без разлика дали се работи за четврт или средовечна криза, доживеале зголемена љубопитност за себе и за светот околу нив.
Несреќата и неизвесноста што ги доживеале учесниците довеле до отвореност кон нови идеи, кои можат да донесат увид и креативни решенија. Оваа љубопитност може да доведе до нови откритија или нови можности, што би можело да биде позитивната страна на средовечната криза.
Кога да се побара помош за средовечна криза?
Средовечната криза може да донесе позитивни промени за кои не е потребна стручна помош. Можеби ќе станете повеќе подуховни или можеби ќе одлучите да волонтирате за да почувствувате дека животот има повеќе смисла.
Но, тоа може да влијае и на вашата благосостојба.
Ако доживувате психолошка криза во средовечноста, не треба да ја третирате поинаку од која било друга емоционална криза. Ако искусите вознемирувачки симптоми кои го нарушуваат функционирањето, побарајте стручна помош.
Некои ситуации кога треба да разговарате со лекар или психолог:
Емоционалната вознемиреност ја нарушува вашата способност за спиење или влијае на вашиот апетит
Не можете да се концентрирате на работата или морате да земете боледување
Стресот или расположението влијаат на односите, како што се зголемените расправии со партнерот или членови на семејството
Го изгубивте интересот за активности и за хоби.
Како да му помогнете на некого кој доживува средовечна криза?
Ако се сомневате дека некој пријател или член на семејството можеби доживува средовечна криза, има неколку работи што можете да ги направите за да ги поддржите:
Слушајте без осудување и не претерувајте со давање совети.
Избегнувајте да кажувате работи како: „Изгледа дека имаш средовечна криза“.
Наместо тоа, поставувајте прашања што нема да ги натераат да се чувствуваат засрамени или виновни.
Охрабрете го лицето да разговара со својот лекар. Имајте на ум дека причината за промените може да биде медицински проблем.
Состојбата на тироидната жлезда, на пример, може да предизвика промени во расположението. Побарајте помош за себе. Ако некој ваш близок одбие да побара помош, побарајте вие помош за себе. Разговорот со професионалец за ментално здравје може да ви помогне да дојдете до план кој ви овозможува да ѝ дадете поддршка на друга личност, а истовремено да поставувате здрави граници за себе.
Побарајте итна помош ако некој сака да изврши самоубиство. Ако некој се заканува дека ќе се повреди себеси или другите, веднаш интервенирајте. Доколку е потребно, однесете го лицето во болница на евалуација. Ако лицето одбие да оди во болница, повикајте брза помош и не оставајте го без надзор.