Како се развива капацитетот за емпатија кај децата и зошто е тоа важно?

Токму сега, по масакрот што се случи во основното училиште „Владислав Рибникар“ во Врачар во Белград, а особено по вестите дека на повеќе места во Србија учениците пробуваат да го копираат овој настан и се исмеваат со истиот, не покажувајќи никакви знаци на емпатија за жртвите, мислиме дека е добро да објавиме еден текст на оваа тема – зошто е важно да ги научиме децата на емпатија.

Да потсетиме, тринаесетгодишното момче Коста К. влегло во училиштето  со два пиштоли и четири молотови коктели и убило осум соученици и еден чувар, а ранило уште седум лица. Сето ова, според досегашните информации, го планирал, а доказ за тоа е списокот за тоа кого и како ќе го убие.

Затоа, да се вратиме на прашањето за емпатијата.

Терминот емпатија подразбира способност емоционално да се разбере она што го доживува друго лице, односно способност да се „соживува“ со емоциите на другите. Концептот на емпатија е различен од љубезноста, сожалувањето или сочувството кон некого. Имено, способноста за емпатија вклучува интензивна и активна врска, обид да се разбере некој друг, додека симпатијата е пасивна врска која може да биде еднонасочна. Емпатијата е предуслов за развој на љубовта и пријателството, а во исто време е спротивна на агресивното однесување. Се опишува како „морална емоција“, додека недостатокот на емпатија поттикнува асоцијално однесување (насилство во физичка и емоционална смисла, како и недавање помош или разбирање кога е потребно). Тоа е предуслов за развој на емоционалната интелигенција.

Емпатијата се рефлектира во способноста да се види ситуацијата од гледна точка на друга личност и да се почувствува тагата, радоста, болката на друга личност. Не постои ген за емпатија што се пренесува како, на пример, интелигенцијата или физичкиот изглед. Сепак, постои генетска предиспозиција за развој на емпатично однесување. Одредени студии покажуваат дека некои деца „природно“ се повеќе склони да бидат емпатични и дека тоа не е целосно последица на родителското усмерување, додека други студии даваат приоритет на социјализацијата на децата и учењето „по модел“.

Распространето е мислењето дека емпатијата кај децата се развива од тригодишна возраст (бидејќи дотогаш децата се егоцентрични, фокусирани на себе и на задоволување на сопствените потреби) и токму емпатијата им овозможува да ја надминат себичноста и да развијат чувство за другите. Емпатичните деца се поуспешни во социјалните односи и имаат повеќе односи со врсниците. Тие често се омилени во нивните врснички групи. Емпатијата подоцна е основа за развој на емоционалната интелигенција – подобро се снаоѓаат со другите луѓе и имаат поуспешни односи во семејството и надвор од него.

Како се развива капацитетот за емпатија кај децата?

Емпатијата се учи. Задачата на родителот е да го научи своето дете дека чувствата на другите се важни и дека треба да се почитуваат. Децата секогаш треба да се прашуваат: „Како би се чувствувале доколку ова ви се случува вам/ако сте на негово место? Децата учат по „модел“, а модел се родителите и нивните постапки – внимание, грижа за членовите на семејството, односи со пријателите, соседите, роднините, животните, домашните миленици… Родителите најдобро покажуваат што е емпатија со личен пример.

Пожелно е родителите да ги научат своите деца да не ги отфрлаат врсниците кои имаат пречки во развојот, некој физички хендикеп или се од различна националност или религија – научете ги на вистинските вредности и толеранција на разликите. Секогаш прашувајте ги: „Како би се чувствувале вие ​​на негово/нејзино место?“ емпатијата е столб на „добрата“ личност и основа за развој на „човечки“ квалитети.

Кога родителите, роднините или наставниците ќе ги забележат првите знаци на сочувство кај децата, тие треба да бидат пофалени, бидејќи тоа ги учи како да се грижат и како да сочувствуваат со чувствата на другите. Децата не треба да бидат презаштитени. Добро е лекциите за социјална комуникација да ги почувствуваат на своја кожа во градинка.

Врз основа на примери, родителите имаат значително влијание врз тоа детето со текот на времето да почнува самостојно да донесува заклучоци за чувствата на другите. Примери може да бидат херои од бајките, сликовниците или примери од животот кои ги прикажуваат меѓучовечките односи, вредности и чувства на едноставен начин. Анализирајќи ги постапките и чувствата на херојот (тага, радост, лутина, повреда, разочарување, предавство…), децата забележуваат суптилни емоции и почнуваат да сочувствуваат со поединечни ликови. На овој начин децата учат да ги разбираат емоциите на другите и го зголемуваат нивниот капацитет за емпатија.

Да му се помогне на детето да научи емпатија значи родителско изразување на интерес за нивните емоции, внимателно и активно слушање и поставување прашања што ќе му помогнат да ги разјасни сопствените чувства и мисли.

Текстот е од ТУКА.