Експертите предупредуваат на „скапување на мозокот“: Прекумерното скролување го менува вашиот мозок
Неквалитетната содржина, постојаното скролување и опсесијата со социјалните мрежи водат до когнитивен замор, пад на концентрацијата и нарушено ментално здравје, предупредуваат невролози и психијатри.
Бескрајното скролување, опсесијата со Инстаграм, механичкото гледање видеа на YouTube – сè почесто стануваат дел од секојдневното однесување. Но, може ли ова да остави последици врз мозокот? Оксфордскиот универзитетски издавач Oxford University Press минатата година го прогласи терминот „brain rot“ („скапување на мозокот“) за збор на годината – поим што го опишува менталното и интелектуалното пропаѓање како резултат на прекумерна консумација на банални и нестимулативни содржини.
Станува збор за состојба која, според експертите, води кон ум неспособен за обработка на сложени мисли, со фокус на брзи, импулсивни стимули, без длабинска анализа.
Како настанал терминот
Иако денес најчесто се поврзува со дигиталната ера, терминот „brain rot“ првпат бил употребен во 1854 година, кога американскиот писател и филозоф кога американскиот писател и филозоф Хенри Дејвид Торо, во својата книга „Валден: Живот во шумата“, се жалел на интелектуалниот пад во Европа во тоа време: „Додека Англија се обидува да го излечи гниењето на компирот, не треба ли можеби да се обиде да го излечи гниењето на мозокот, кое е многу пораспространето и смртоносно?“
Денес, овој интелектуален пад се чини дека се влошил и забрзал поради социјалните мрежи, кои опсесивно ги изложуваат нашите мозоци на видеа без содржина корисна за интелектуален раст, исцрпувајќи ги нашите когнитивни способности.
Често зборуваме за „маратонско“ или „прекумерно гледање“, што се состои од континуирано гледање ТВ програма или друга аудиовизуелна содржина. Оваа практика создава ум кој е помалку способен за обработка на сложени мисли, со тенденција кон селективно, компулсивно внимание, без вистинска обработка, што поттикнува лажно чувство на сигурност.
Ова создава потреба да се најдат непосредни одговори на сопствените емоционални потреби и зависност од емоциите, без правилно да се разберат – објаснува психијатарот и психотерапевт д-р Марко Батени, опишувајќи ја таквата содржина како нездрава храна за мозокот. Тој ги споредува ваквите содржини со „џанк храна за мозокот“.
Научни докази: мозокот навистина се менува
Студиите покажуваат дека долгото и често скролување предизвикува промени во деловите од мозокот задолжени за меморија, концентрација, внимание и системот на награда. Според д-р Батени, ризикот е во создавање когнитивен модел кој претпочита брзи стимули и моментално задоволство наместо длабинско размислување.
Постојаното пребарување бесмислени информации, негативни вести и идеализирани фотографии од социјалните мрежи доведува до ментален замор, пад на продуктивноста, концентрацијата и мотивацијата.
Неврологот д-р Костантино Иадекола од Медицинскиот центар Weill Cornell предупредува дека младите се најранлива група: „Колку повеќе време поминуваат пред екрани, толку помалку време минуваат во реална физичка и социјална интеракција – која е суштинска за развојот на мозокот“.
Неквалитетната содржина е подеднакво опасна како и времето пред екранот
Покрај количеството, важен е и квалитетот на содржината. Д-р Андреана Бенитез од Универзитетот во Јужна Каролина вели дека вишокот неквалитетни онлајн содржини може да ја изобличи перцепцијата на реалноста и да ја наруши психичката состојба.
„Како и со брзата храна – едно пакетче чипс не е проблем. Но ако јадете секој ден – станува ризично“, вели таа.
Младите – најголемо ризично население
Најранливи се младите, но и луѓето кои живеат под хроничен стрес и немаат време за одмор. Според д-р Батени, ваквите навики може да доведат до анксиозни нарушувања, панични напади, депресија и опсесија со физичкиот изглед. Кинеска студија од 2023 година на 1051 млад возрасен покажала дека зависноста од социјалните мрежи негативно влијае врз функции како планирање, донесување одлуки и работна меморија.
Како да се спречи „гниењето на мозокот“?
За да избегнете паѓање во стапицата, важно е да знаете како да го ограничите времето поминато во дигиталниот свет. Диверзификацијата на хобијата и интересите, создавањето значајни односи со пријателите и другите генерации, спортувањето, медитирањето и практикувањето на внимателност се од суштинско значење – советува д-р Батени.
Со други зборови, покрај ограничувањето на времето поминато на електронски уреди, треба да се вратиме и на негување на недигитални интереси: одење на кампување, слушање музика, свирење на инструмент, пишување дневник, волонтирање, вршење физичка активност и одвојување моменти секој ден за работи што нè смируваат и нè прават среќни.
Подеднакво е важно да побарате помош кога ќе сфатите дека она што првично изгледаше како едноставна забава се претвори во проблем што ве спречува нормално да функционирате, препознавајќи ги сопствените и туѓите вистински потреби – заклучува експертот.
Тој вели дека никогаш не треба да заборавиме дека умот е како мускул: расте со напор и вежбање. За да избегнеме да се претвориме во каша, да научиме странски јазик или нова техничка вештина, да проучиме филозофски концепт што може да го прошири нашиот поглед на светот, да го изостриме нашиот мозок со математички задачи или сложувалки, да читаме за историски период за кој не знаеме ништо и, пред сè, да се спротивставиме на искушението да ѕиркаме во животите на другите.