Во последните децении е забележана загрижувачка промена: девојчињата ширум светот сѐ порано и порано влегуваат во пубертет. Некои експерти предупредуваат дека оваа појава има значителни физички и психолошки последици, а причините се поврзани со модерниот начин на живот, исхраната, стресот и надворешните фактори, пишува National Geographic.
Во мета-анализата која вклучува 30 студии, истражувачите откриле дека просечната возраст на почетокот на пубертетот кај девојчињата ширум светот е намалена за три месеци по деценија од 1977 до 2013 година – што се собира на повеќе од една година порано. Почетен знак за пубертет кај девојчињата е развојот на ткивото на дојкитe, со почетокот на менструацијата (наречена менарха) која доаѓа подоцна.
Една нова студија објавена во JAMA Network Open покажува дека возраста за почетокот на менструацијата се намалува.
Помеѓу 1950 и 2005 година, бројот на девојчиња кои ја добиле првата менструација пред 11-годишна возраст речиси се удвоил на 16%. Освен тоа, сè повеќе девојчиња чекаат подолго за да им станат менструациите редовни. Зошто се случува ова?
Дебелина и исхрана
Зголемените стапки на дебелина кај децата се клучен фактор. Масното ткиво, кое некогаш се сметало за пасивно, сега е препознаено како ендокрин орган кој лачи хормони како лептин и инсулин кои можат да го забрзаат почетокот на пубертетот.
Исхраната богата со високо преработена храна, животински протеини и шеќер, а со малку овошје и зеленчук, исто така е поврзана со пораниот почеток на пубертетот. Кинеско истражување покажало дека исхраната богата со грицки, газирани пијалаци и пржена храна го зголемува ризикот од ран пубертет.
Стрес и надворешни фактори
Раниот стрес, како што се социо-економските тешкотии или семејната траума, може да го забрза пубертетот. Истражувањата покажале дека девојчињата кои се изложени на високи нивоа на стрес во раното детство имаат поголема веројатност да доживеат ран пубертет.
Пандемијата со Ковид-19 дополнително придонесе за овој проблем поради намалената физичка активност, полошата исхрана и зголемената изолација.
Ендокрини пореметувачи
Хемикалиите кои ја нарушуваат работата на хормоните, како што се фталатите и бисфенолите, се наоѓаат во бројни секојдневни производи – од амбалажи за храна до козметика.
Овие супстанции ги имитираат ефектите на естрогенот и можат да влијаат на пораниот почеток на пубертетот.
Исто така, студијата ја поврзала изложеноста на загаден воздух со пораната менарха (прва менструација).
Раниот пубертет може да има физички и емоционални последици. Тоа се:
Понизок раст: Девојките кои рано влегуваат во пубертет често побрзо престануваат да растат, што може да резултира со понизок раст.
Здравствени ризици: Повисок ризик од развој на дебелина, висок крвен притисок, дијабетес и срцеви заболувања. Тоа е исто така поврзано со зголемен ризик од рак на дојка поради подолгата изложеност на хормони.
Психолошки предизвици: раниот пубертет може да предизвика стрес, анксиозност, депресија и проблеми со телесната слика. Децата кои изгледаат постари од своите врсници често се соочуваат со притисок да се однесуваат позрело отколку што се.
Како да им помогнете на девојчињата?
Здрав начин на живот: Обезбедувањето урамнотежена исхрана, богата со овошје, зеленчук и цели зрна, може да го одложи почетокот на пубертетот.
Поттикнете ја редовната физичка активност и намалете ја изложеноста на високо преработена храна и пијалаци со висока содржина на шеќер.
Разговор и поддршка: Родителите треба отворено да разговараат за физичките промени со своите деца, без да ги стигматизираат. Обезбедувањето поддршка и едукација им помага на децата полесно да го прифатат своето тело и да развијат здрави навики.
Консултација со лекар: Доколку детето покажува знаци на предвремен пубертет, важно е да се консултирате со педијатар или ендокринолог. Во некои случаи, лекарите може да препорачаат терапија за забавување на процесот за да се избегнат долгорочни последици.