Понекогаш е тешко да се препознае дали составот го напишал ученик или вештачка интелигенција

„Прераскажи ми ја книгата Бела грива, но како состав за во училиште.“

Оваа реченица ја нашла Драгана Јанковиќ на мобилниот телефон на нејзината деветгодишна ќерка, внесена во апликацијата ChatGPT – програма која користи вештачка интелигенција за пишување и допишување.

Како одговор на прашањето, се појавил состав што девојчето го препишало и го прочитало следниот ден на училиште.
„Очигледно никој во училиштето не забележал ништо необично“, вели Јанковиќ за BBC на српски.

„На почетокот бев изненадена, но додека подетално го разгледував телефонот, сфатив дека веќе подолго време ја користи оваа апликација за побрзо да ги заврши домашните задачи“, додава таа.

Вештачката интелигенција претставува збир од програми што му овозможуваат на компјутерот да се однесува на начин кој ја имитира човечката интелигенција. Последниве неколку години, особено се популарни апликациите за допишување, кои се користат не само за секојдневни совети, туку и како форма на психолошка поддршка – нешто за што психолозите предупредуваат дека може да биде несоодветно.

Нов предизвик за наставниците

Со појавата на вештачката интелигенција, постои тенденција таа да се вгради во сите нови технолошки алати во некој облик, вели Валеријан Матвејев, докторант на Електротехничкиот факултет во Белград.

„Ова претставува сериозен проблем за наставниците, кои повеќе не можат да направат разлика меѓу научено и симулирано знаење“, вели тој.

Матвејев додава дека терминот „вештачка интелигенција“ не треба да се сведува само на популарниот ChatGPT или сличните чет-ботови.

„Технологијата сè побрзо напредува, а ние мора да се замислиме над фактот дека нашите животи стануваат технолошки зависни, дури и во ситуации каде што тоа не е неопходно – па дури и штетно“, вели Матвејев, кој е и истражувач на Институтот BioSens во Нови Сад.

Популарноста на ЧетГПТ кај учениците

Ќерката на Драгана не е единствената која ја користи вештачката интелигенција за домашни задачи.

„Од родителите на нејзините другарки дознав дека и тие го прават истото – само менуваат некои реченици или додаваат/бришат делови за составите да не бидат идентични“, објаснува Драгана.

Ученици од повисоките одделенија, исто така, користат ChatGPT – не само по еден предмет, туку и по повеќе, вели Јелена Сеочанац, наставничка по српски јазик од Врњачка Бања.

„Најчесто се користи за домашни задачи по српски јазик и книжевност – состави, обработка на лектири и презентации“, вели таа.

Иако не ѝ е секогаш лесно да препознае чие е делото, вештачката интелигенција често се познава по сличните конструкции на речениците.
„Како помошно средство може да се користи во средно училиште и на факултет, но за основците е сепак рано“, смета Сеочанац.

Чет-ботовите и нивната улога

„Чет-ботовите се виртуелни разговорни партнери, базирани на машинско учење, кои генерираат текстуални содржини што изгледаат како да ги напишал човек“, вели Матвејев.

Професорката Данијела Врањеш, асистент на Филолошкиот факултет во Белград, одлучила да го вклучи ChatGPT во наставата кога открила дека студентите веќе го користат.

„Си помислив – зошто да предавам ако чет-ботовите ќе ги пишуваат текстовите наместо моите студенти?“ – вели таа.

Таа заедно со студентите пишувала текстови, правела преводи, ги споредувале резултатите, барале идеи за групни проекти и други активности.

„Не треба да ги користиме за целосно пишување семинарски трудови, но можат да помогнат при правење список на литература или цитирање – задачи што често се здодевни и заморни“, додава Врањеш.

Вештачката интелигенција како поддршка, а не како замена

Матвејев вели дека постојат и други модели на вештачка интелигенција кои можат да предвидат елементи кои несвесно се случуваат во наставниот процес.

„Развиени се уреди што ги следат предавањата и ја мерат автентичноста на говорот на професорите, како и веродостојноста на прашањата на учениците.“

Има и придобивки: автоматско оценување, администрирање, планирање, преглед на пишани задачи – сето тоа може да се олесни со вештачка интелигенција. Но, според него, се губи суштината на наставниот процес – запознавањето со учениците преку нивната индивидуална работа.

Вештачката интелигенција како емоционален партнер?

Студентката по право, Марија Петровиќ, вели дека ChatGPT станал нејзин „психолог, пријател кога е осамена и сојузник во учењето“.

„Лесно ги разликувам важните од неважните информации и гледам каде сум згрешила, на пример, при пишување семинарски труд“, вели таа.

На мобилниот телефон наоѓала одговори по Римско право, инструкции за пишување и коментари за презентации.

Професорката Врањеш објаснува дека најдобриот начин студентите да соработуваат со вештачка интелигенција е преку нејзино користење за анализа и подобрување на сопствената работа.

„Може да им помогне да добијат увид во тоа што би им забележал професорот и како да ја унапредат својата идеја, без да ја загрозат сопствената креативност.“

Но, истакнува дека специјализирани и потесни научни информации сè уште е најдобро да се бараат во книги и научни трудови, бидејќи чет-ботовите често знаат да згрешат.

Ќе ги замени ли технологијата наставниците?

Вештачката интелигенција, според Врањеш, го променила светот исто како што тоа го направи интернетот.

„Наставниците мора одново да размислат како и што предаваат, и да ги научат учениците како технологијата да им помогне – а не да ги замени.“

Но, стравовите на професорите се разбирливи.
„Стравуваат дека виртуелните тутори ќе ги заменат и дека тоа ќе го обесмисли образованието“, вели Матвејев.

Покрај тоа, истражувањата покажуваат дека прекумерната употреба на вештачка интелигенција кај младите води до чувство на осаменост, а негативно влијае и на креативното размислување.

„Родителите треба да ја ограничат употребата на ваквите алатки и да поминуваат повеќе време со децата, бидејќи ниту една технологија не може да ја замени емоционалната врска“, заклучува наставничката Сеочанац.

Преземено од ТУКА.