Бесконечното скролување на Интернет може да биде штетно колку алкохолот: Што прават од нашиот мозок „заразните“ кратки видеа?

Овие денови на социјалните мрежи, но сè почесто и во медиумите, доминираат содржини од краток формат, кои во неколку кадри се обидуваат да го „уловат“ вниманието на современите луѓе.

Кратките видеа, како што се објавите на Тик-Ток, Инстаграм стори, Рилс и Јутјуб Шортс, се направени така што можат да се скролуваат бесконечно, без корисникот често да биде свесен што и колку долго гледа.

Во 2024 година, терминот „brain rot“ беше прогласен за збор на годината од Oxford University Press, а овој термин, популарен меѓу генерацијата Z, се користи за да се опише менталната магла и когнитивниот пад поврзани со бесконечното скролување.

Експертите сега предупредуваат дека оваа навика, која честопати лесно ја опишуваме како „само убивање време“, всушност го менува начинот на кој работи нашиот мозок – ја ослабува концентрацијата, ја влошува меморијата, па дури и влијае на донесувањето одлуки.

Ново истражување објавено во списанието NeuroImage, исто така, покажува дека потенцијално може да биде исто толку штетно како умерената консумација на алкохол.

Преоптоварување со допамин

Неврофизиологот Драган Хрнчиќ за Euronews Serbia изјавил дека постојат многу докази за штетните ефекти од гледањето кратки видео содржини, а повеќето од штетните ефекти доаѓаат од фактот дека ваквите видеа се тригер за одреден степен на задоволство.

– Тие го активираат системот за наградување и секое гледање на оваа нова содржина всушност носи еден вид награда за нашиот мозок. Ова значи дека нашиот хормонален и невротрансмитерски дел од мозокот е преплавен со голема количина допамин, а потоа станува зависен од таквата содржина. Колку повеќе ја консумираме, толку повеќе имаме потреба да ја гледаме, бидејќи е дизајнирана да го окупира нашето внимание, објаснува Хрнчиќ.

Ова е претежно површна содржина која не бара никаков дополнителен интелектуален напор, а како што мозокот се прилагодува на таквата содржина, фокусирањето на посложени задачи станува сè потешко.

– Технички гледано, нашиот распон на внимание, или способноста да останеме фокусирани на одредена содржина, е ослабен поради зголемената консумација на кратки видео содржини.

Ова, секако, има последици врз учењето, концентрацијата и донесувањето одлуки. Овие студии покажаа дека одредени промени се случуваат токму во оние делови од мозокот кои се одговорни за нашата емоционална состојба, емоционалниот дел од мозокот и во деловите од мозокот кои учествуваат во донесувањето одлуки. Токму затоа, генерално, консумацијата и интересот за таква содржина може да се поврзат со одредени ментални проблеми како што се појавата на анксиозност и депресија кај помладите луѓе, нагласува д-р Хрнчиќ.

Решавање на проблемот

Најголемите потрошувачи на таква содржина се адолесцентите, тинејџерите, учениците и студентите, а таквата содржина е создадена за нив. Сепак, во видео снимките и сличните кратки видеа, обично се нагласуваат само најдобрите аспекти од нечиј живот и искуства, честопати со филтри кои дополнително ја разубавуваат реалноста, што доведува до тоа консументот неизбежно да го споредува својот живот и искуства.

– Ако зборуваме за помлади деца, тогаш проблемот е што нивниот мозок сè уште се развива, а прекумерната консумација на таква содржина не е функционална за нивниот добар развој, предупредува експертот.

Првиот чекор во заштитата од таква содржина би можел да биде избегнување на консумација пред спиење, предлага тој.

– Вториот чекор би бил да го ограничиме времето што го поминуваме во скролување, постепено намалувајќи го за 30 проценти. Не можеме да го елиминираме, но можеме да го ограничиме и всушност да понудиме некоја друга содржина и поинтензивни активности што се многу поважни за развојот на децата и младите, заклучува Хрнчиќ.