Што ќе правиме со децата без емпатија? Создаваме генерација со „отворени усти без обврски и работни навики“

Како технологијата влијае на развојот на мозокот на нашите деца и што треба итно да се промени во воспитувањето и образованието? За ова зборуваше на една српска телевизија д-р Ранко Рајовиќ, специјалист по интерна медицина, магистер по неврофизиологија, автор на програмата НТЦ што ја предава во Словенија и основач на Менса во регионот.

Д-р Ранко Рајовиќ вели дека „мозокот на нашите деца се сменил“ и дека отапува од овие причини: „Некои деца ги тепаат своите родители. Создаваме генерација со ОТВОРЕНИ УСТИ БЕЗ ОБВРСКИ И РАБОТНИ НАВИКИ“.

„Мозокот на нашите деца станува поинаков. Веќе долги години наставниците и воспитувачите предупредуваат дека секоја нова генерација што ќе стигне во прво одделение е малку послаба од претходната“, вели д-р Рајовиќ во емисијата и додава: „Тие се моторично послаби, со послаби општи знаења, посебични се, емпатијата е послаба“.
Имаше идеја да се применат истражувања од медицинско знаење во практичната педагогија.

„Ние во медицината добиваме одговори што се случува во мозокот на нашите деца, не бевме подготвени за она што се случи во основното училиште „Владислав Рибникар“, иако веќе се гледаше дека нешто не е во ред со однесувањето на децата со години. Врсничкото насилство е во пораст низ Централна Европа. „Вчера во Словенија беше објавен текст дека има незамисливи размери на врсничко насилство, нешто што никогаш го немало.

Мајките и окситоцинот

Д-р Рајовиќ смета дека не можеме да ги обвинуваме само интернетот и реалните шоуа, бидејќи се заедно влијае на однесувањето на детето.

„Прво ќе почнеме со родителите, тие се најодговорни. Родителите се првата средина за детето. Околината е 100% важна за развојот на детето. Порано се зборуваше дека тоа е 50% генетика и 50% животна средина, но тоа не е точно. Генетиката е 100% потенцијал, но развојот на потенцијалот зависи 100% од околината“, рече тој и истакна: „Прво имаме презаштитеност, тоа е социолошки феномен. За да ја објаснам реакцијата на родителите, на примерот на мајките, морам да ги објаснам хормоните, бидејќи тие не контролираат нас, па и нашето однесување. Кога мајката раѓа бебе, таа добива огромни количини на хормонот окситоцин, кој е хормон на љубовта. Биологијата го направи тоа така за мајката да го штити бебето. Ако бебето плаче, кој оди прв да го види – мама или тато? Па мама. Бебето се буди – кој скока прв? Мамо повторно. Окситоцинот ја контролира мајката, па затоа доаѓа прекумерната заштита и тато е тука за да ја неутрализира. Порано мама имаше две, три или десет деца, па тоа не било видливо. Изгледа дека го сакаме најдоброто за нашето дете“.

Грешки во текот на растењето

Д-р Рајовиќ истакна и некои од грешките што ги прават родителите при растењето на бебето.

„Прва грешка: розова соба се купува за ќерки, а сина за синови. Нобеловата награда му е доделена на професорот Визел, кој заклучил дека најголема стимулација за детскиот мозок е контрастот, бебето 30 дена речиси ништо не гледа, затоа давајте контрасти. Друга грешка што обично ја прават мајките е да го притиснат бебето на градите и тоа е најзаштитената положба, за среќа има татко кој го превртува бебето со раце. Главата што не се движи нема да ги спои рамената и нозете, држете ја главата на бебето но ја фиксирајте, важно е поради стимулот. Да се ​​заштити детето е добро, но прекумерната заштита не е. На овој начин, мозокот добива помалку импулси и некои делови се намалуваат, тоа е веќе забележано во невромедицината. Ерих Фром минатиот век пишуваше дека тоа е дел од потрошувачкиот менталитет и имаме деца кои живеат „со отворена уста“. Најдобрите патики, играчки… Детето ќе научи да го има најдоброто, не знае што значи да се чека. Ако детето не може да направи нешто, во пубертетот се соочуваме со проблеми: фрустрација, прагот на толеранција е нула… Така го воспитуваме детето“.

Тој истакна дека родителите бараат успех од своето дете и затоа детето оди на една, три или пет активности.

„Детето е како мал робот кој прави работи наоколу, а мозокот на тоа дете работи поинаку и тоа не може да го издржи. Децата трпат затоа што ги сакаат мама и тато, за да не ги разочараат. Детето има специфичен мозок кој работи на тета бранови, што значи дека треба да живее, да гледа, да проверува и да влегува во длабоките области на мозокот. Петгодишно дете е на прозорецот, ја гледа птицата која слетува, зема неколку зрна и одлетува, детето се сеќава на секој детал, тоа му е врежано во мозокот“, изјави Рајовиќ и додаде: „Некогаш беше така, детето да биде таму, да го гледаме во собата, заради физичка безбедност. Тоа остана, но денес дете добива таблет и компјутер и влегува во непознат свет. Седум години правев истражувања со помладите одделенија во основните училишта во Србија, Словенија, Италија и Хрватска. Дури и тогаш, 50 проценти од нашите ученици поминуваа четири до пет часа занесени во мобилни телефони. За нив игралиштата и парковите се преместени на телефонот и еве што се случува“, изјави д-р Ранко Рајовиќ.

Виртуелен свет

Д-р Ранко Рајовиќ зборуваше и за виртуелниот свет и истакна дека одењето во виртуелниот свет не сме го изучувале.

„Мислам дека ќе мора да се менуваат поставките и на психијатријата и на психологијата и на педагогијата бидејќи ние немавме такви работи. Тој свет, кој е важен за развојот на мозокот, се претвори во свет на агресија. Да не изгледа како да го обвинувам интернетот, има корисни работи таму, но нашите деца не одат на тие страници. Одат таму каде што има негативна содржина, агресија, а кога одат во тој виртуелен свет мозокот го обработува. Знаеме дека е измислен, но мозокот реагира на тоа. Ние буквално имаме намалени делови на мозокот. Лимбичкиот систем, кој учествува во реакцијата на она што е добро, а што не е, во контролата на емоциите, кај нашите десетгодишни деца е намален во споредба со постарите генерации и тоа е голем проблем. Мора да ја приспособиме околината, не можеме да дозволиме детето само да си го бара своето опкружување. Има многу добри деца, но се појавуваат екстреми какви што никогаш немало“.

Докторот истакнува дека децата во виртуелниот свет убиваат луѓе и им ги откинуваат главите.

„Стануваат деца без емпатија. Мозокот е поставен да прима и обработува информации. Пред 100 години детето во текот на еден ден добило две важни информации, дојде баба, или подготвуваме гибаница, или овцата избегала во шумата и ќе ја бараме. Потоа се појави радиото и малку се зголеми количината на информации, па телевизијата… Поголеми линии на информации, поголема драма, а потоа и Интернет. Прво беше на компјутерот, сега е интегриран во телефонот, сега не се десет информации туку река од информации. Би го забранил телефонот до четврто одделение, бидејќи нема корист, само штета. Дури и подолго, но никој не ме слуша“.

Мозокот се брани такашто отапува

Др. Рајовиќ напоменува дека мозокот се брани од реката информации такашто отапува.

„Тогаш некој ми вели дека времињата се различни, но ние ќе ги изгубиме нашите деца поради тој став. Во реката од информации мозокот отапува. Вистинскиот развој на мозокот е детската игра, да трчаат и да се дружат, тоа е вистинска социјализација – дружење. Игрите ја намалуваат динамичката комодација на окото, па децата ќе имаат проблеми со концентрацијата и читањето, го намалуваат хипокампусот (делот од мозокот одговорен за меморија и учење) и базалните ганглии (делот од мозокот одговорен за трчање и скокање). Интернетот е штетен затоа што на него децата ги гледаат најдобрите патики и јакни и ги принудуваат родителите да им ги купат, а родителите мораат и стануваат робови на детето“.

КК е машина

Доктор Рајовиќ вели дека Коста К., кој ги застрелал другарите и чуварот на основното училиште „Владислав Рибникар“, делувал како машина.

„Целиот развој на детето е емоционален и емпатичен развој, воспитување, а не само знаење. Тоа дете се однесуваше како машина, планираше и црташе, тоа укажува на целосен недостаток на емпатија. Имаше деца кои го поддржаа и правеа шеги на социјалните мрежи. Ова го прават без никаква емпатија, тоа треба да запре прво со родителите, нема презаштитување и угодување. Доситеј Обрадовиќ рече дека децата треба да се научат на љубезност и емпатија бидејќи се зависи од тоа. Што ќе правиме со деца без емпатија? Ова момче мисли дека му е дадена задача, тој е машина за убивање“, изјави д-р Рајовиќ за К1 и нагласи: „Лајковите се несреќа. Врсничкото насилство е поврзано со лајкови, бидејќи кога ќе го снимаат добиваат лајкови. За жал, детето чие име не можам да го спомнам е тренд, само што другите деца немаат пиштоли. Имаме се повеќе такви деца, тоа се екстремни примери“.

Ние имаме емпатија, компјутерот нема

Д-р Рајовиќ тврди дека пред 26 години, кога Гари Каспаров загуби од компјутерот, сфативме дека ние луѓето не можеме да бидеме подобри од компјутерот по информации и знаење.

„Затоа мораме да развиеме емпатија и тимска работа, нешто што компјутерот не може да го направи, а дури потоа доаѓа креативноста. Како ќе создадеме здраво општество без дисциплина, работа, ред, љубов и разбирање? За жал, некои деца во пубертет ги тепаат своите родители. Тоа се децата на кои им дадовме и им овозможивме се. Создаваме генерација на „отворени усти“, без обврски и работни навики, потфрливме“, заврши докторот.