Манипулацијата со децата по разводот остава неизбришливи траги

Во надминувањето на разводот како една од најголемите семејни трауми, родителите често паѓаат во бројни замки и ги користат своите деца во тие ситуации.
За детето, разделбата на родителите во секој случај значи дека мама и тато повеќе не се заедно и дека се менува целиот функционален систем, што во секој случај е сериозен стрес.
Разводот на родителите е едно од најстресните искуства што може да се доживее, а факт е дека погодува многу голем број деца и млади луѓе. Колку точно – тешко е да се каже, бидејќи освен што се разведуваат многу бракови, оние парови кои сѐ повеќе ги има, кои одлучуваат да живеат во неконвенционални семејства, без формален брак, по разделбата не влегуваат во статистиката.

За децата, родителскиот конфликт е полош од самиот развод
Истражувањата и клиничката пракса недвосмислено покажуваат дека за децата „добриот развод“ е подобар од „лошиот брак“, бидејќи она што им штети на децата не е самиот развод, туку родителскиот конфликт, кој обично се протега во подолг временски период пред тоа, а честопати и после формалното раскинување на брачниот договор.
Според праксата, постојат три основни облици на развод:
1. Разводот како договор во кој родителите немаат блиски или пријателски односи, туку се договараат за детето праведно и правилно.
2. Спогодбен развод, во кој родителите навистина остануваат пријатели, се дружат и одржуваат блиски односи
3. Развод со висок конфликт

Карактеристики и последици од разводот со висок конфликт

Постојат бројни дефиниции за развод со висок конфликт, но преовладуваат оние кои ја земаат предвид положбата на детето. Според огромното мнозинство на дефиниции, разводот со висок конфликт се карактеризира со тоа што родителите не успеваат да ги остават настрана нивните партнерски проблеми во однос на родителскиот однос, туку продолжуваат со конфликти во кои се занемаруваат потребите на детето. Различни истражувања покажуваат дека децата од висококонфликтните разводи на нивните родители имаат 2-5 пати повеќе клинички симптоми во вид на проблеми во однесувањето во споредба со децата чии родители се развеле мирно, велат експертите.

Контроверзи околу дефиницијата за „отуѓување на детето“ како последица од родителската манипулација
Стручната јавност веќе извесно време се занимава со концептот на „детско отуѓување“ на глобално ниво во контекст на родителските разделби со висок конфликт во смисла на влијанието на едниот родител врз одвојувањето (отуѓувањето) на детето од другиот. Некои автори веруваат дека отуѓувањето е синдром кој треба да претставува посебна дијагностичка категорија. Некои автори го препознаваат отуѓувањето, но не мислат дека тоа треба да биде посебна дијагноза бидејќи всушност претставува форма на емоционална злоупотреба. Дел од нив (претежно во Соединетите Американски Држави) ја застапуваат тезата дека се работи за нарушување на приврзаноста на детето со едниот родител под влијание на другиот родител, а има и ставови дека се работи за манипулација во форма на „ перење мозок“ на детето.

Апсолутен консензус во однос на концептуализацијата на поимот не е постигнат, но она што професијата ширум светот неспорно го препознава се однесувањата на родителите кои имаат за цел да го нарушат односот на детето со другиот родител свесно или несвесно и дека горенаведеното претставува кршење на правата на детето и ризик од емоционална злоупотреба, без разлика дали овие однесувања ги нарекуваме отуѓување, манипулација или им даваме некое трето име.

Кои се причините за ваквото однесување на родителите

Многу родители веднаш по разводот се во состојба на шок, психолошка криза и не знаат како да се справат со новонастанатите околности.

Можно е да имале толку болен партнерски однос што не можат да се одвојат од сопствените емоции. Некои не го сфаќаат својот дел од одговорноста и не се подготвени да го променат своето однесување во интерес на детето. За некои, проблемите од личните рани искуства се исто така присутни (отсуство на врска со нивните родители, напуштање од страна на родителите, занемарување, злоупотреба), тие можат да ги проектираат сопствените стравови (на пример, губење на љубовта на детето) или чувство за вина (на пр. за неуспешниот брак) на детето, па можат да настојуваат да ја зачуваат својата самопочит преку отуѓување (јавно да докаже дека другиот родител е виновен за разводот и лошите односи). Нарушувања на личноста (или барем елементи на растројства на личноста) почесто се среќаваат кај родителите кои ги отуѓуваат своите деца отколку кај општата популација. Повеќето од овие процеси се одвиваат несвесно, но тоа во никој случај не го амнестира родителот од обврската да преземе одговорност.

Некои родители свесно манипулираат со ситуацијата, вклучително и со децата, заради постигнување материјални цели и добивки. Комплексната човечка природа понекогаш е водена од најразновидни интереси.

Ова се најчестите примери на манипулација со деца
Прекумерно угодување на детето (дозволување на детето да јаде многу слатки, да остане подолго будно, да игра игри и да гледа филмови кои не се дозволени со другиот родител)

Пропуштање на позитивни искуства со другиот родител (еден родител е отсутен поради работа или болест, а другиот родител целосно ги игнорира позитивните искуства кои детето ги имало со него, не го споменува, отстранува заеднички фотографии, играчки и ја отстранува секоја можност за здружување на детето со отсутниот родител)

Пренагласување на пропустот на другиот родител (еден родител доцни да го земе детето од тренинг, а другиот родител зборува дека „го заборавил, го оставил, дека не му е важен“ и слично, им кажува на роднините за тоа, го носи детето во ЦЗСР, пријавува занемарување)

Прекумерен упад во односот помеѓу детето и другиот родител (често јавување на телефон додека детето е со другиот родител, наметнување на правила на однесување додека детето е со другиот родител, постојано прашување за начинот на трошење на времето, за храната што ја јаде детето, облеката што ја носи „таму“ и слично)

Попречување на контакт помеѓу детето и другиот родител (забранување контакт или измислување изговори за да не дојде до контакт, како што се тренинг, прегледи, роденденски забави, настинки, учење за тест токму во времето предвидено за поминување време со друг родител)

Покажување непријатност кога детето има добар однос со другиот родител (покажување тага, лутина, страв, загриженост – со зборови или однесување, во некои случаи игнорирање на детето, емоционално ладење)
Испраќање двојни пораки до детето (вербално охрабрување на детето да се сретне со другиот родител, а проследено со плачење)
Негативно коментирање на другиот родител
Лажно обвинување за злоупотреба (на пр. убедување на детето да каже дека другиот родител го тепал, го допирал по интимните делови од телото итн., кога тоа не е точно)
Дозволување на другите членови на семејството или пријателите да го отуѓат детето (бабите и дедовците постојано зборуваат за другиот родител во лош контекст)
Споделување на несоодветни информации со детето (за судски постапки, за брачната врска, за насилство на кое детето не било сведок)
Промена на улогата дете-родител (да се бара од детето да се грижи за чувствата на родителот, вербално или невербално)
Замена на биолошкиот родител со нов партнер (инсистирајќи новиот партнер да се вика тато или мама)
Поттикнување на гневот на детето кон другиот родител
Ограничување на комуникацијата помеѓу детето и другиот родител
Задржување информации за детето од другиот родител (на пр. во врска со преместување, здравје)
поттикнување на чувството на вина кај детето доколку добро се забавува со другиот родител
неможност да се одвои сликата за себе и детето (на пр. сугерирање на детето дека другиот родител нѐ оставил „нас“)

Реакција и последици кај децата
За жал, последиците по менталното здравје на децата можат да бидат еднакви со последиците што ги оставаат и другите форми на злоупотреба.
Секако, симптоматологијата што ја гледаме зависи од развојната возраст во која се јавува траумата, но сите деца реагираат без разлика на пол и возраст. Разбирливо, кога нашиот систем е загрозен, ние користиме одбранбени механизми. Кај малтретираните деца, постои тенденција овие механизми да останат незрели, а со тоа и нормалното и здраво функционирање е загрозено. Исто така, често се случува ваквото однесување да се врати како бумеранг, што резултира со контра-ефект, односно отпор на детето токму кон родителот што манипулира.

Совети за родителите и важноста од вклучување на струката во актуелните трендови

Идеално би било да побарате стручна помош штом во партнерскиот однос се изгуби чувството дека постои можност и простор за зрела, разумна комуникација. Кога би имале ваква свест и култура би се избегнале многу последици.

Експертите советуваат родителите да ги слушаат своите деца и без разлика на нивните односи, никогаш да не занемаруваат дека тие се првенствено – родители. Инаку, истражувањата и клиничкото искуство покажуваат дека и двата пола се склони кон ваков тип на однесување.

Поради сето горенаведено, јасно е дека првиот и најважен чекор мора да биде заштитата на интересите на детето, препознавањето на таквите состојби, како и ширењето искуства меѓу експертите и терапевтите преку контакти и соработка.