Пред детето да може да се занимава со нешто на логичен начин, како што гледа дека возрасните прават, почнува да го прави тоа од свои причини. Притоа, користи работи за цел што честопати не им е јасна на возрасните. Ова се јавува кај деца на возраст од една и пол до три години.
Еднаш видов едно дете од година и пол кое најде уредно наредени салфетки кои штотуку беа испеглани. Зеде една салфетка и, држејќи ја со најголема грижа, со раката под неа за да не се одмота, ја однесе дијагонално низ собата до спротивниот крај, каде што ја стави на подот, велејќи: „Еден.“ Потоа се врати по истиот пат, што беше знак дека беше водено од посебна усмерувачка сензитивност. Тој ја зеде втората салфетка и на ист начин ја стави врз првата повторно велејќи: „Еден.“ Го повторуваше ова сè додека не ги премести сите салфетки. Потоа ги врати на нивното почетно место на ист начин. Иако салфетките повеќе не беа во совршена состојба во која беа оставени, сите беа сè уште убаво превиткани. За среќа на детето, никој од семејството не бил присутен за време на оваа долга активност.
Колку често малите деца слушаат возрасен зад нив како вика: „Не! Остави го тоа!“ И колку често се удираат тие мали, нежни раце за да се научат да не допираат ништо!
Друга „основна“ активност што ги фасцинира децата е вадењето тапи од шишињата и нивното повторно враќање, особено ако тапата е направена од стакло, како што е случајот со шишенцата со парфем. Децата исто така сакаат да го креваат и спуштаат капакот од некоја голема кутија, како и да отвораат и затвораат врати и фиоки. Јасно е дека често има конфликт помеѓу возрасен и дете околу овие предмети кои природно го привлекуваат детето и се забранети бидејќи припаѓаат на тоалетната масичка на мајката или на бирото на таткото или се дел од мебелот во дневната соба. Овој конфликт предизвикува бес. Но, она што детето го сака не е баш тоа шише или кутија. Исто така, би било задоволно доколку има свои објекти што ќе му дозволат да ги вежба истите тие движења.
Овие и слични основни активности, кои немаат надворешна цел, можат да се сметаат за први слаби напори на човекот како работник. Некои од нашите материјали што ги измисливме за многу мали деца во текот на овој период на развој, како што се цилиндрите што можат да се извадат и да се вратат во дупките, затоа имаат универзален успех.
Идејата дека на бебето треба да му се дозволи самостојно да дејствува е лесна за разбирање, но во пракса тоа наидува на сложени пречки што потекнуваат од потсвеста на возрасните. Честопати возрасен кој сака да му дозволи на детето слободно да користи и движи предмети, открива дека не може да им одолее на импулсите што водат кон насочување на активностите на детето.
Една млада мајка од Њујорк ги усвои нашите идеи и сакаше да ги спроведе со својот мал син, кој имаше две и пол години. Еден ден го виде како носи бокал полн со вода во салонот, без посебна причина. Таа виде како се труди, како вложува труд во секој чекор, додека истовремено си повторува во себе: „Внимавај, внимавај!“ Бокалот беше тежок и мајката не можеше да ѝ одолее на желбата да му помогне. Таа го зеде бокалот и го однесе каде што сакаше детето. Момчето се расплака од понижување, а неговата мајка беше тажна затоа што мислеше дека го растажила. Се оправда велејќи дека, иако знаела дека е водена од внатрешна потреба, чувствувала дека не може да си дозволи да се замори и да троши толку многу време на нешто што може таа да го направи за него во еден миг.
Честопати возрасен кој сака да му дозволи на детето слободно да користи и движи предмети, открива дека не може да им одолее на импулсите што водат кон насочување на активностите на детето.
„Знам дека грешев“, ми рече таа, барајќи совет од мене речиси како болен човек што прашува лекар како да оздрави. Размислував за друг аспект на овој проблем, желбата да се заштити имотот. Ја прашав дали има скапоцен порцелански сервис, со лесни чаши. Советував да му дозволи на детето да носи една од тие чаши и да видиме што ќе се случи. Таа го послуша мојот совет и подоцна ми кажа дека нејзиниот мал син ги носел чашите со голема грижа, запирајќи на секој чекор, сè додека не ги донел на нивната дестинација. Таа беше растргната помеѓу две чувства: радост што детето беше зафатено и грижа за чашите. Но, таа му дозволи на детето да го заврши она што толку страсно го привлекуваше и му изгледаше неопходно за неговото психолошко здравје.
Во друга прилика, му дадов четка за бришење прашина на едно девојче од една и пол година. Таа седна и со големо задоволство чистеше разни ситни предмети. Но, на нејзината мајка ѝ беше тешко да разбере зошто треба да му дава такви предмети на мало дете, бидејќи тие ѝ изгледаа чудни за нејзините години.
Возрасен човек кој не ја разбира важноста на инстинктот за работа кај детето е изненаден од неговата појава. Тој сфаќа дека мора да направи многу жртви и да се откаже од нешто од својата личност и околина, што не е вообичаено во секојдневниот општествен живот. Во возрасна средина, детето е секундарно суштество. Но, целосното исклучување од неговата околина, како што се прави денес, значи спречување на неговиот развој, исто како да не му е дозволено да научи да зборува.
Возрасен човек кој не ја разбира важноста на инстинктот за работа кај детето е изненаден од неговото појавување.
Решението за овој конфликт лежи во подготовката на соодветна средина во која детето може да ги изрази своите тенденции од повисок вид. Кога ќе го изговори својот прв збор, нема потреба да подготвувате ништо посебно за него бидејќи неговиот бебешки глас е добредојден звук во куќата. Но, работата на неговите мали раце бара охрабрување, „мотиви на активност“ во форма на соодветни предмети. Потоа можеме да видиме како мали деца се занимаваат со работи што бараат импресивен напор, понекогаш поголем од она што го сметаме физички возможно.
Имам фотографија од мало англиско девојче кое држи голема векна леб, толку голема што е претежок за нејзините раце, па го држи со своето тело. Таа оди со телото зафрлено наназад па не гледа каде оди. На сликата гледаме и куче кое не ја пушта од вид. Тој е напнат како да ќе ѝ понуди помош. Во позадина се возрасните, кои сигурно вложиле голем напор да се спречат да претрчаат и да го земат лебот од нејзините раце.
Понекогаш многу мали деца во соодветна средина развиваат вештина и прецизност во својата работа што е толку восхитувачко.
Извадок од книгата „Тајната на детството“ од Марија Монтесори