Познатиот грчки филозоф Аристотел, опишувајќи ги луѓето, нагласувал дека луѓето се општествени суштества. Бројни истражувања го потврдиле тоа и покажале дека социјалните односи се клучни за менталната и физичката благосостојба. Навистина е тешко да се замисли животот без луѓе – семејство и пријатели, во тишина и осаменост.
Меѓутоа, осаменоста и самотијата не се едно исто затоа што човек може да биде сам и да не се чувствува осамено, а од друга страна може да биде опкружен со маса луѓе и да се чувствува осамено. Исто така, има многу кои истакнуваат дека имаат потреба да бидат сами, но тешко им е да го остварат тоа.
Способноста на човекот да остане и да биде сам се чини дека е еден од најважните знаци на зрелост во емоционалниот развој.
Што е осаменост?
Осаменоста е негативна состојба која се карактеризира со чувство на празнина, изолација, непосакуваност и безвредност. Тоа е состојба во која човекот копнее за присуство на други емоционално битни луѓе, но не може да биде со нив, што предизвикува интензивно чувство на тага.
Во последните неколку години, истражувачите забележале епидемија на осаменост, наведувајќи зголемен број на оние кои страдаат од негативни чувства придружени со состојба на осаменост, исклучување од другите и неможност за одржување редовен и висококвалитетен контакт со нив (што беше особено изразено за време на пандемијата).
Осаменоста може да биде хронична и минлива. Хроничната осаменост е поврзана со долгорочно чувство на изолација и непосакуваност, што се јавува без оглед на ситуацијата во која се наоѓа човекот.
Минливата осаменост главно е резултат на одредена животна ситуација или околности (на пр. загуба на сакана личност, прекин на емоционална врска итн.) кои довеле до состојба на изолација. Тоа генерално трае пократко и е променливо во зависност од ситуацијата во која се наоѓа лицето.
Истражувањата покажале дека чувството на социјална изолација го зголемува ризикот од деменција и Алцхајмерова болест. Тоа е исто така поврзано со пад на когнитивното функционирање и појава на депресија и анксиозност.
Покрај тоа, бројни студии покажале дека осаменоста може да има катастрофални последици по здравјето, од покачен крвен притисок до сериозни психолошки тешкотии, што дефинитивно е алармантна информација во светот во кој во последно време владее изразен индивидуализам и се почеста култура на нарцизам.
Што е самотија?
Самотијата, во однос на осаменоста, е позитивна состојба во која човекот чувствува мир и задоволство. Потребата за самотија обично се јавува кога човек ја губи целта на своите секојдневни активности и сака повторно да ги пронајде барајќи се себеси во мир и тишина, далеку од непотребни задачи, бучава, маса, брзина и товар и, на крајот, луѓе.
Самотијата нè доведува во состојба на слобода од акумулираните очекувања и потреби на другите луѓе и во најнефилтрираната верзија од самите себе.
Сепак, да се биде сам не значи само физички да се одвоиш од другите, туку психички да се доведеш во состојба на самотија во која немаш потреба од други, а тоа воопшто не е лесно. Познатиот англиски педијатар и психоаналитичар Доналд Виникот ја истражувал способноста на човекот да остане и да биде сам, тргнувајќи од претпоставката дека оваа способност е еден од најважните знаци на зрелост во емоционалниот развој.
Тој истакнал дека во речиси сите психоаналитички третмани има моменти кога способноста да се остане сам е важна за клиентот, а оваа тишина или „тивка сесија“ се покажува како достигнување на клиентот во кој тој успева да ја издржи тишината на другиот и да ја најде убавина во тишината на самиот себе.
Виникот верувал дека стравот од осаменост или желбата за осаменост се споменуваат повеќе во мноштвото литература отколку способноста да се биде сам. Има голема разлика во тоа, бидејќи некој може да биде во самица, а сепак да не е сам, односно да страда во својот внатрешен свет полн со други луѓе од кои тешко може да се дистанцира.
Тој го истакнал ова искуство да се биде сам во присуство на други луѓе. Оние кои ја доживуваат вистинската осаменост и ја развиваат способноста да бидат сами, навистина ја ценат осаменоста како најскапоценото време за себе во кое можат да ги ресетираат сопствените мисли и да ги препознаат емоциите што се акумулирале во одреден временски период.
Способност или потреба за самотија?
Денешниот начин на живот не дозволува многу време за самотија, бидејќи повеќето луѓе се во постојана битка помеѓу нивната потреба да останат поврзани со општеството и нивната потреба да останат поврзани со себе. Луѓето со години ја стигматизираат осаменоста, а таа се сметаше за непријатност, казна, нешто што треба да се избегнува.
Зигмунд Фројд ја поврзува осаменоста со анксиозноста и истакнал дека првите фобии кај децата се токму оние поврзани со ситуации поврзани со темнината и осаменоста.
Меѓутоа, еден од оние кои направија пресврт во поглед на осаменоста и постојано одговараа на тврдењата на Фројд, е англискиот психијатар и психоаналитичар Ентони Стор, уште во 1988 година кога беше објавена неговата книга Solitude: A Return to the Self (Самотија: Враќање кон себе).
Стор го критикува општеството кое дава многу повеќе заслуги на дружељубивоста отколку на самотијата. Неговото истражување на осаменоста како плодна и корисна состојба за исцелување и ослободување на креативниот ум претставува контрааргумент на сеопфатните аспекти на релациската теорија во психоанализата.
Тој ја посочува и психоаналитичката теорија за објективни односи, наведувајќи дека е погрешен заклучок дека никој од нас нема валидност како изолирана индивидуа. Накратко, Стор вели дека донесуваме лажни пресуди замислувајќи дека целото здравје и исцелување се случуваат исклучиво преку интеракција со другите.
Ваквите односи се навистина важни во животот на поединецот, но тие во никој случај не се единствениот, а понекогаш не и најпродуктивниот пат до закрепнување од загуба, повреда, болест или трауматски настан.Меѓутоа, тој дава противтежа на наведеното тврдење истакнувајќи дека е потребна сочувствителна друга присутност за да се постигне целосно закрепнување.
Понатаму, тој тврди:
Способноста за создавање приврзаност се смета за доказ за емоционална зрелост, а токму отсустноста на оваа способност е патолошка. Дали постојат други критериуми на емоционална зрелост, како што е способноста да се биде сам – ретко се зема предвид.