Често можеме да слушнеме како некој вели дека е „депресивен“ кога е нерасположен или тажен.
Експертите истакнуваат дека овие состојби не треба да се мешаат, бидејќи депресијата е сериозна
болест, а тагата е нормална човечка емоција.
За да ја објасни оваа разлика, д-р Ричард А. Фридман, професор по клиничка психијатрија и
директор на Клиниката за психофармакологија на Медицинскиот факултет Веил Корнел (Weill
Cornell), го раскажал случајот на еден негов пациент во средината на неговите 40-ти, успешен
бизнисмен кој во еден момент почнал да ја губи самодовербата.
„Имаше проблеми со спиењето, будеше околу 4 часот наутро со силна вознемиреност и не можеше
да се врати на спиење. Неговиот апетит исчезна, како и неговото либидо, а тој изгуби многу
килограми“, рекол д-р Фридман за The Washington Post.
Неговиот пациент не преземал ништо со месеци, убеден дека наведените симптоми се очекуван
одговор на финансиските проблеми со кои се соочувал и дека наскоро ќе исчезнат.
Но, откако неговата сопруга инсистирала дека му е потребна помош, тој се консултирал со
психијатар. Го прогонувале мислите дека станал досаден и дека на семејството ќе му биде подобро
без него.
„Овој пациент всушност страдаше од клиничка депресија, но неговото верување дека она што го
чувствува е само „нормална“ анксиозност е многу честа појава. Малку е да се каже дека живееме во
стресни времиња. Климатска криза, војни, политички несогласувања… Светот во кој живееме зема
данок на нашето ментално здравје“, предупредува д-р Фридман.
Посетете лекар ако симптомите траат подолго од две недели
Зборувајќи за разликите помеѓу тагата и депресијата, психијатрите истакнуваат дека тагата е
нормална човечка емоција, што значи дека таа трае релативно кратко и обично можеме да ја
поврземе со одредена причина.
Во ред е, па дури и потребно е понекогаш да се биде тажен – поради загуба на саканата личност,
неисполнети очекувања, неуспех на работа, лоши односи со други луѓе, финансиски проблеми… За
да се ублажи чувството на тага, ќе помогне разговор со најблиските, плачење, престој во природа
или дружење со домашно милениче.
Од друга страна, депресијата е синдром кој, покрај тага или рамнодушност, обично предизвикува
несоница, губење на либидото и апетитот, социјално повлекување, слаба енергија, чувство на
безнадежност и самоубиствени мисли и постапки. Депресијата, за разлика од тагата, треба да се
лекува.
Тажните луѓе се несреќни поради одреден настан, а депресивните се чувствуваат лошо поради
самите себе и ја губат самодовербата.
За да се постави дијагноза на депресија или депресивна епизода, овие симптоми би требало да
траат најмалку две недели.
Ако не сте сигурни, запрашајте се – колку често во изминатите неколку недели изгубивте интерес и
задоволство да правите одредени работи? Колку често сте се чувствувале очајно или безнадежно?
Ако вашиот резултат е три пати или повеќе, има добри шанси да сте депресивни, а не само
вознемирени.
Постојат значителни научни докази дека клиничката депресија е поврзана со промени во деловите
на мозокот кои го регулираат расположението, спиењето, енергијата и апетитот.
Но, науката сè уште не разбира целосно што предизвикува биолошки абнормалности кај
депресивните луѓе. Се верува дека ова е резултат на сложена интеракција помеѓу гените и стресот.
Антидепресивите не се лек за тага
Психотерапијата е првата линија на третман за луѓе со блага до умерена депресија, но кога болеста
е тешка, што значи или присуство на психотични симптоми или самоубиствени мисли и чувства,
тогаш комбинацијата на терапија и антидепресиви е најбезбедниот и најефективниот пристап.
Антидепресивите не се лек за секојдневната несреќа или тага. Освен ако немате форма на клиничка
депресија со поврзани биолошки промени, тие нема да ве направат посреќни. Злоупотребата на
антидепресиви за лекување на нормални заболувања би била слична на употребата на
антибиотици за лекување на настинка, која е предизвикана од вирус и не е подложна на
антибиотици.
Вежбањето има и значајни антидепресивни ефекти, бидејќи освен што ја зголемува енергијата, нè
прави и физички подготвени. Покрај добро познатото ослободување на ендорфини, зголемувањето
на волуменот на срцето преку вежбање го стимулира ослободувањето на BDNF, или протеинот
абринеурин, еден од факторите за раст на невротропините поврзани со факторот на раст на канонскиот нерв.
Социјалните врски, често нарушени од депресија, се клучни за заздравувањето. Затоа, важно е да се
охрабрат пациентите да одржуваат контакт со пријателите и семејството, бидејќи луѓето се
првенствено социјални суштества и сакаат да ја чувствуваат удобноста и поддршката од
најблиските.
Покрај лековите, терапии за стимулација на мозокот, како што е електроконвулзивна терапија (ЕКТ)
и од неодамна, транскранијална магнетна стимулација, се многу ефикасни во лекувањето на
депресијата.
Нови лекови за депресија
Има ветувачки нови лекови за депресија, како што се кетамин, ескетамин и псилоцибин, кои
произведуваат брзи и долготрајни антидепресивни ефекти.
Овие лекови произведуваат и брзи невропластични ефекти и на некој начин го „преусмеруваат“
мозокот.
„Претходно споменатиот пациент, успешен бизнисмен, беше изненаден и олеснет кога ја прифати
дијагнозата дека боледува од тешка депресија, а не од секојдневна тага и вознемиреност. Почна да
зема антидепресив SSRI и одеше на неделна психотерапија. Неговиот сон и апетит се подобрија во
првата недела, а за три недели неговите чувства на страв и катастрофично размислување исчезнаа.
Тој реагира на стрес како и порано. Нема повеќе пропаст и мрак“, објаснил д-р Фридман.
Секојдневната тага е универзална и поминува сама по себе, но депресијата е потенцијално
сериозна, но може да се лекува и е болест која никој не треба да ја меша со тага.
„Луѓето често обвинуваат за своето депресивно расположение некои вознемирувачки аспекти на
светот, како што е состојбата на економијата или политиката. Мојот друг пациент тврдеше дека е
вознемирен и депресивен поради негативното влијание на економијата врз неговиот бизнис. По
успешното лекување, тој го објасни својот напредок со зборовите: „Светот е ист, но мојата реакција
на него се промени. Мислев дека небото се урива, а сега знам дека тоа не е во ред“, вели д-р
Фридман.