Комерцијализацијата на децата на Интернет стана вообичаена појава, од Америка до Русија. Правните регулативи ширум светот заостануваат зад овој социјален феномен, па многу родители ја преминуваат границата со разоткривање на своите деца на социјалните мрежи. „Комерцијализацијата е меч со две острици, затоа што додека јавноста официјално ги осудува родителите – инфлуенсери, публиката е всушност гладна за таква содржина“, вели за српскиот портал „Време“, Катарина Јонев, едукатор за безбедност на децата на интернет.
Денес е вообичаено младите да ги документираат своите успеси и неуспеси на Интернет, оставајќи дигитална трага што ги следи од платформа до платформа низ годините. Но, родителите на некои деца споделуваат повеќе од пофалби за медал освоен на училишен турнир или фотографии од одење на училиште.
Наместо тоа, на Интернет се пренесуваат интимните детали од нивните животи. Родителите како продуценти на нивното лично „Труман шоу“ ги бележат сите човечки слабости, од првите изливи на емоциите на нивните деца, до тоа како ги дисциплинираат. Таа содржина се споделува, а понекогаш и се монетизира без нивна согласност. Некои деца на инфлуенсери кои се снимани од раѓање не го познаваат животот без камера, а понекогаш обезбедуваат приходи за целото семејство.
Пример се седумгодишните идентични близначки кои се заслужни за успехот на нивните родители на YouTube, чиј канал „Kyler and Med“ има околу три милиони претплатници. Рекламирањето на семеен канал на YouTube чини помеѓу 25.000 и 50.000 долари. Близначките Тејтум и Окли веќе рекламираа автомобилски седишта на Инстаграм на двегодишна возраст. Кајлер Фишер, таткото на близначките, тогаш изјави дека спонзорирана објава на профилот на девојчињата чини помеѓу 10.000 и 20.000 долари.
Родителите често ја преминуваат границата
Едукаторката за безбедност на децата на Интернет, Катарина Јонев, вели дека комерцијализацијата на децата на Интернет е забележлива во последните години. Во нашиот регион, вели, почесто е надоместокот да биде во производ или услугата што децата ја рекламираат.
„Често се случува, поради потребата од што повеќе споделувања и лајкови, да не се води сметка ниту за безбедноста и приватноста, ниту за угледот и достоинството на детето. „Одредени фотографии би морале да останат само во мобилниот телефон, а некои ни таму, туку само можеби во семејниот албум“, вели Јонев.
Меѓутоа, од короната, се случи удар на онлајн присуството, а родителите често ја преминуваат границата.
„Споделуваат слики од деца со растечени носеви, на нокшир, во када. Имаше и серија предизвици на Тик-Ток каде родителите ги заплашуваа, па дури и ги повредуваа своите деца. Духот во огледалото, експлозијата на машината за перење, зомби…И тој застрашувачки тренд каде мајките ги кршат јајцата од главите на децата“, се присетува Јонев.
Таа додава дека манијата за погледи и лајкови лачи допамин и дека поради тоа понекогаш родителите се спремни да одат толку далеку.
Изложеноста и комерцијализацијата на децата – меч со две острици
За разлика од Америка или Русија, инфлуенсерите во нашата област се помалку екстремни во разоткривањето на нивните деца.
„Таков вид на комерцијализација е меч со две острици. Јавноста го осудува ваквото однесување, а потоа масовно ја одобрува ваквата содржина на социјалните мрежи. Бројот на коментари, лајкови, споделувања е огромен, така што веќе не станува збор само за тоа дека некој човек го користи своето дете, туку имаме и публика која е гладна за ваква содржина“, објаснува Јонев.
Таа вели дека навистина треба да внимаваме како се однесуваме со фотографиите на нашите деца кои никој ништо не ги прашал.
„И потоа ќе им кажеме да внимаваат што прават на Интернет. А јас не внимавам што ти правам тебе“, додава таа.
Јонев посочува и дека во сè важна улога имаат и медиумите.
„Често се пишува за малолетни инфлуенсери кои заработуваат милиони евра годишно, што потоа многу лесно ги наведува родителите да се обидат на тој начин да заработат пари. Останува прашањето дали оваа добивка треба да остане кај детето кога ќе порасне или дали (ако воопшто) се користи за детето на дневна основа. Мислам дека тоа треба да биде регулирано со законски норми во секоја држава“, вели Јонев.
Какви последици ги очекуваат децата на инфлуенсерите во зрелоста?
Драгана Станковиќ, психолог и психотерапевт и уредничка на порталот „Психологија онлајн“, за „Време“ вели дека истражувањата покажуваат дека просечниот родител на интернет објавува речиси 1.500 фотографии од своето дете до петтиот роденден на детето.
„Некои од најзначајните проблеми кои произлегуваат од нерегулираната употреба на социјалните медиуми во детството и адолесценцијата се депресија, проблеми со исхраната, психолошки проблеми, нарушувања на спиењето, зависност, намалена физичка активност, онлајн дотерување, предатори. Јасно е дека социјалните мрежи можат да имаат негативни последици за детето. Најдобра заштита е да не се објавуваат слики од деца, а ако тоа е веќе направено, тогаш нека бидат видливи само за проверените пријатели или лицата на децата нека бидат заматени“, вели Станковиќ.
Таа истакнува дека дигиталните отпечатоци на многу деца се создаваат уште пред да се родат.
„Многу новопечени родители споделуваат ултразвучни слики. Нивната потреба редовно да споделуваат моменти со своето дете може да продолжи во текот на нивниот живот. Ако сте родител- инфлуенсер, добро е да се информирате пред да се впуштите во овој вид на заработка. Ако вашето дете не се чувствува добро поради тоа, не објавувајте. Ако е премало за да ви одговори, треба да процените дали правите добро за вашето дете“, вели Станковиќ.
Таа“ додава дека дури и ако детето се согласува со тоа што го објавувате за него, може да побара во иднина да ја избришете фотографијата или коментарот, па почитувајте го тоа барање.
„Но, никогаш не можете целосно да ги отстраните фотографиите од Интернет, особено ако други луѓе ги споделиле понатаму. И не заборавајте дека еден ден потенцијалните работодавци, претставници за прием на факултетите ќе ги пребаруваат платформите на социјалните мрежи за да ги испитаат како кандидати“, вели Станковиќ.
Во изминатите десет години, од подемот на комерцијализацијата, беа снимени бројни документарни филмови во кои децата отворено зборуваат за тоа како се бореле со анксиозност, промени во расположението или се соочиле со насилство на училиште бидејќи растеле под будното око на голем број непознати луѓе.
Кои закони за децата инфлуенсери се донесени и каде?
Илиноис е првата држава во САД која обезбедува компензација за работата на децата инфлуенсери на социјалните мрежи, а законот треба да стапи на сила на 1 јули оваа година. Според новиот закон, детските инфлуенсери од Илиноис ќе имаат право на процент од заработката врз основа на тоа колку често се појавуваат на блогови или онлајн содржини што генерираат најмалку 10 центи по преглед.
Содржината мора да биде создадена во Илиноис, а децата треба да бидат прикажани во најмалку 30 проценти од содржината во период од 30 дена.
Видео блогерите мора да ја распределат бруто заработката за детето на сметка од која ќе може да подигне средства кога ќе наполни 18 години, а доколку не го сторат тоа, детето има право да го тужи.
Во Франција е усвоен закон со кој се регулира работата и приходите на инфлуенсерите помлади од 16 години.
Кога станува збор за нашиот регион, во Словенија, родители – инфлуенсери за првпат беа казнети пред две години затоа што ги користеле децата за промоција на производи и затоа што не добиле дозвола да го снимаат детето од надлежната инспекција.