На повеќето од нас им е тешко да го замислат животот без зборови, бидејќи нашите умови се полни со апстрактни конструкции кои изгледаат исто толку реални како физичките предмети.
Повеќето луѓе го учат својот прв јазик во детството и не се сеќаваат на животот пред тој период, бидејќи сеќавањата од раното детство се ретки до околу четиригодишна возраст, кога децата веќе добро зборуваат. Меѓутоа, ретките случаи на возрасни кои првпат учат јазик откриваат длабока поделба помеѓу животот пред и по усвојувањето на јазикот.
Сепак, очигледно е дека мислата постои и пред јазикот. Родителите често ги опишуваат своите бебиња како исклучително перцептивни.
Но, колку точно можат бебињата да разберат пред да почнат да зборуваат? Ова прашање останува отворено за дебата.
Оваа тема е важна не само за разбирањето на нашите деца, туку и поради нејзината поврзаност со клучните прашања за умот и јазикот, особено во контекст на вештачката интелигенција – отворајќи дебати за тоа дали вештачката интелигенција некогаш може да постигне свест или намера.
Ограничувањата на мислите пред јазикот
Постојат јасни граници за тоа што можат бебињата да направат пред да го научат јазикот.
На пример, повеќето бебиња не се препознаваат себеси во огледалото до околу 18 месеци.
Слично на тоа, во класичниот експеримент „А-не-Б“, бебињата под една година имаат потешкотии да разберат дека играчка е преместена од една локација на друга, па често ја бараат на првобитната локација.
Сепак, бебињата понекогаш не изненадуваат. На пример, многу јазици покажуваат интересна врска помеѓу звуците и формите – зборовите кои опишуваат мазни, тркалезни предмети често звучат „меко“ (како „топка“ или „круг“), додека зборовите за остри предмети звучат „поостро“ (како „шилец“ или „нож“).
Интересно е што и прелингвалните бебиња ги покажуваат овие асоцијации.
Овој феномен може да произлезе од поврзаноста на звуците и движењата на устата и може да биде вродена или стекната многу рано.
Култура наспроти биологија во спознанието
Истражувањата за бебињата откриваат кои когнитивни способности се биолошки, а кои се обликувани од културата. Неодамнешното истражување на тимот на Жан Реми Хохман во Лион покажува дека бебињата, дури и пред да научат зборови, покажуваат знаци на апстрактна граматика.
Во експериментите, тие категоризирале слики од човечки интеракции (на пример, бакнување или удирање) такашто доделиле улоги како „агенти“ или „приматели“ и покажале изненадување кога овие улоги биле сменети. Ова е слично на начинот на кој возрасните ги структурираат речениците со субјекти и предмети, што сугерира дека овие концепти се длабоко вкоренети во нашиот мозок.
Ова откритие ја поддржува теоријата на Ноам Чомски дека јазикот е екстериоризација на вродените когнитивни структури. Според ова гледиште, зборовите едноставно пополнуваат веќе постоечка ментална рамка обликувана од генетиката и еволуцијата, а не од културата.
Јазикот како алатка за размислување
Чомски тврди дека основната цел на јазикот е размислувањето, а не комуникацијата – тврдење кое студентите често го доведуваат во прашање, со наведување примери на размислување кај кучињата или бебињата.
Ова истражување помага да се разјасни разликата – постои „јазик на комуникација“ (граматика + зборови за споделување мисли) и „Чомски јазик“ (Chomskyan language), (поширока, апстрактна граматика што се користи интерно). Бебињата можеби го немаат првото, но го поседуваат второто.
Разбирањето на границата помеѓу овие две форми на јазик е од клучно значење за невронауката. Ако се покаже дека најголемиот дел од нашето внатрешно сознание произлегува од биолошки фактори, како што е физичкото обликување на звуци, вештачката интелигенција, без таа физичка основа, би се покажала инфериорна во однос на човечките и животинските умови.
Од друга страна, ако нашата перцепција за реалноста е во голема мера обликувана од зборови научени преку културата, вештачката интелигенција потенцијално би можела да ја надмине нашата способност на концептуално размислување.