За феноменот на измислената публика: Ефектот на „рефлекторите“ кај адолесцентите, но и кај возрасните

Периодот на адолесценција може да се дефинира како преоден период помеѓу детството и зрелоста. Имајќи предвид дека ова е период на бројни физички и психолошки промени, логично е човекот да е повеќе фокусиран на себе отколку на другите, па затоа терминот адолесцентен егоцентризам е познат и во стручните дела.
Сепак, не станува збор за класичен егоцентризам, туку за тоа дека адолесцентите едноставно го немаат искуството што го имаат возрасните и затоа не се свесни дека не се во центарот на вниманието во секоја ситуација во која се наоѓаат затоа што другите се справуваат со сопствените проблеми. Така настана феноменот на имагинарната публика – верувањето дека другите луѓе постојано не гледаат и оценуваат и гледаат сѐ што правиме и кажуваме.

Потребата од публика – реална или замислена
Феноменот на измислена публика не е нешто што започнува и завршува во адолесценцијата. Станува збор за појава која се јавува порано, но во комбинација со развојните задачи е нешто поизразена во адолесценцијата. Меѓутоа, тесно е поврзан со поимот од социјалната психологија – ефектот на рефлекторите, т.е. склоноста кон преценување на степенот до кој нашите постапки и изглед се воочливи за другите.

И тоа не е нешто што ги засега само тинејџерите. Да речеме дека за нив е оправдано оптоварувањето дека другите константно ги набљудуваат со оглед на фактот дека тие истовремено доживуваат емоционални, социјални, хормонални, физички и бројни други промени. За разлика од возрасните кои имаат доволно искуство и се свесни дека никој нема да ги забележи нивните акни затоа што сите останати се зафатени со сериозни егзистенцијални грижи, адолесцентите живеат во свет во кој недостатокот на такво искуство може да доведе до чувство дека тие се единствените и најважни во ситуацијата и моментот. Сите ве гледаат и вие сте всушност единствениот херој на вашата драма.
Сепак, има сѐ повеќе возрасни луѓе кои мислат дека чекорат на сцената под рефлектори и дека секој ден ги гледа измислена публика. Со оглед на искуството што го собрале во меѓувреме, феноменот на фиктивната публика не можеме да го припишеме на недостатокот на когнитивна зрелост што ја придружува адолесценцијата, туку на егоцентризмот.
Целиот свет е сцена!
Луѓето се општествени суштества и затоа многу ни е важно што мислат другите за нас. Основен сегмент на социјалната егзистенција е самопретставување, односно обид да им покажеме на другите какви сме или какви би сакале другите да веруваат дека сме. Затоа, свесно или несвесно го насочуваме своето однесување кон оставање добар впечаток кај другите.

Реалниот свет се состои од сцената и подрачјето зад кулисите. Кога излегувате на сцена, внимателно избирате улога, или маска, со која најдобро ќе им прикажете одреден аспект од себе на другите и ќе создадете одреден впечаток во очите на публиката. Кога ќе добиете аплауз, сте добиле награда за таквото однесување и позитивна потврда, што значи дека вашето однесување ќе се повторува.

Меѓутоа, зад сцената работите се сосема поинакви. Не сме подготвени да комуницираме со другите бидејќи сè уште не сме го научиле доволно добро сценариото. Ги бараме најдобрите методи за себепрезентација и ги практикуваме. Во социјалната психологија, постојат две најчести стратегии за самопрезентација што луѓето ги користат во секојдневниот живот:

умилкување – процес во кој луѓето користат делење комплименти и пофалби за да му угодат на друго лице (кое обично е со повисок статус)
самооптоварување – создавање пречки за себе за да имаме подготвен изговор доколку постигнеме полошо извршување на задачата.
Човекот во текот на животот се труди да им се допадне на другите и да има добра репутација во општеството. Со текот на времето сфаќа дека е важно да има луѓе околу себе, но само оние кои не прифаќаат дури и кога ќе не најдат зад сцената, неподготвени и неорганизирани.

Феноменот на измислена публика во светот на социјалните мрежи
Во адолесценцијата, секоја публика е важна – реална или замислена. Каква и да е, создава стрес и бара прилагодување и играње улоги, но дава и аплауз. Во светот на социјалните мрежи, кои станаа незаменлив дел од животот на многу луѓе, публиката е разновидна, а рефлекторите никогаш не згаснуваат. Со оглед на тоа дека една од основните човечки потреби е да се има добро мислење за себе и да се стекне и одржува почит од другите луѓе, социјалните мрежи играат главна улога во обликувањето на човековото однесување.

Пред сè, тие ги поттикнуваат луѓето да објавуваат дневни настани, фотографии и да коментираат туѓи објави и објавени фотографии, но исто така ги поттикнуваат луѓето да ја разубават реалноста и да ги маскираат сите потенцијални недостатоци, да користат бројни програми за уредување фотографии, да пишуваат богата, често и лажна биографија, статуси и продолжување на листата на пријатели со цел да се претстават во најдобро можно светло.
Себепромоцијата никогаш не била полесна, а има многу стратегии за себепрезентација. Имате доволно време да размислите што да прикажете, а од вас не се ни бара да настапувате во живо. Потенцијални грешки нема бидејќи имате доволно време да се подготвите, а потоа можете да ги поправите.

Всушност, можете да бидете што сакате, толпата ве „следи“ каде и да одите, а сето тоа ве забавува во исто време – што може да не е во ред со тоа?

Пред неколку години никој не мислеше дека „лајкот“ на социјалните мрежи ќе има толкаво влијание врз менталното здравје на младите, дека бројот на следбеници ќе биде толку важен за чувството на социјална припадност и дека присуството на социјалните мрежите ќе биде единственото мерило за социјалниот статус. Најдобар показател за нарушено ментално здравје на социјалните мрежи е во оние ситуации кога немате можност да им пристапите – размислете за количината и видот на анксиозноста и депресијата која во тој момент се манифестира со различни симптоми.

Егоцентризам – јас, само јас и малку повеќе јас
Егоцентризмот не е ист како феноменот на измислена публика во адолесценцијата. Станува збор за когнитивна пристрасност и природно ограничување на нашата перцепција предизвикана од едноставниот факт дека светот можеме да го видиме само од наша перспектива. Потребен е посебен напор за да се види светот од која било друга перспектива освен нашата, и ова е нешто што се развива.

Основниот егоцентризам е вграден во човечкото сознание, а тоа го потврдил и психологот Жан Пијаже кога го проучувал когнитивниот развој на децата. Набљудувајќи ги децата кои опишуваат како на некој друг може да му изгледа малиот модел на планина со големина на маса, Пијаже открил дека пред да наполнат осум години, оваа навидум едноставна задача била изненадувачки тешка. Малите деца се когнитивно неспособни да заземат туѓа перспектива, а во адолесценцијата овој тип на когнитивна незрелост се манифестира токму во феноменот на фиктивната публика.

Иако сите ние ја надминуваме оваа фаза на когнитивен развој, се чини дека дури и на возрасните им е тешко целосно да го надминат егоцентризмот, а многумина заглавиле во имагинарната публика на виртуелните мрежи што го засилува овој вид егоцентризам. Чувството дека сите ве гледаат, го следат вашиот профил, ги лајкуваат и коментираат вашите објави дополнително ја зајакнува непријатноста од присуството на имагинарна публика што се јавува кога не успевате да препознаете дека всушност секој се занимава само со својот настап, а не конкретно со вас.
Егоцентризмот нè наведува да правиме неточни претпоставки за тоа што мислат или чувствуваат другите луѓе. Можеме да мислиме дека тие се согласуваат со нашите ставови, иако немаме објективни докази за таквото мислење, бидејќи не комуницираме доволно во дијалог, туку само во монолог. Виртуелната публика создава голема опасност да не можете да го контролирате егоцентризмот над однесувањето кога целосно ќе престанете да бидете во состојба да ги гледате туѓите гледишта или не се грижите за тоа – а тоа може да ве одведе кон екстремена нарцисоидност.

Нарцизам на социјалните мрежи
Нарцизмот како изразена особина на личноста и нарцисоидното растројство на личноста вклучуваат пренагласено и грандиозно чувство на супериорност и очекување дека другите луѓе мора да се однесуваат кон нив со почит и да ги задоволат нивните потреби. Исто така, овие личности имаат постојана потреба од восхит, тие се крајно критични кон другите, а во исто време многу чувствителни на лоши коментари за себе, при што често доживуваат интензивни непријатни емоции.

Луѓето со изразен нарцизам оставаат добар прв впечаток, но многу е тешко да одржат долгорочни блиски врски. Лесно воспоставуваат врски затоа што на почетокот се перципирани како лидери, интересни, самоуверени и забавни личности, но на долг рок не можат да создаваат и одржуваат блиски односи бидејќи им недостига емпатија и емоционална топлина. Тие бараат атрактивни партнери со кои ќе можат да им ги покажат на другите и да се пофалат.

Нарцисоидноста е позитивно поврзана со специфичното однесување на социјалните мрежи ако се земе предвид дека таквите личности имаат потреба секојдневно да се претставуваат и да се фалат пред пошироката публика преку бројни фотографии и статуси и преку создавање на голем број површни онлајн пријателства, дури и со потполни странци. Исто така, забележано е дека овие луѓе секојдневно го ажурираат својот статус и пишуваат различни коментари, очекувајќи позитивни коментари и социјална поддршка од другите за возврат. Но, доколку не ги добијат или не можат редовно да ги следат мрежите, се појавува анксиозност, која може да биде и индикатор за нарцизам.
Слегување од сцената (реална или виртуелна) – неколку совети
Егоцентричноста може да излезе од контрола и навистина може да се чувствувате како публиката да ве гледа цело време, што не е толку позитивно како што може да звучи. Повеќето стануваат свесни за ова кога им е потребно време за себе, доживувајќи одредени тешки ситуации или кога ќе им проработат емоциите надвор од очите на јавноста.

Искрено проценете го сопствениот егоцентризам. Колку ви е важно другите да ве одобруваат, да ве следат на социјалните мрежи, да пишуваат коментари и да лајкуваат објави? Колку време трошите на вежбање улога за да оставите добар впечаток кај другите? Колку сте оптоварени со самопромоција и самопрезентација?
Погледнете дали можете да облечете „туѓи чевли“. Дали можете да ги препознаете туѓите чувства и да чувствувате емпатија? Можете ли да препознаете сложени емоции зад нечија насмевка и да пружите утеха? Дали ги препознавате сопствените емоции и дали можете да ги вербализирате?

Колку сте емоционално интелигентни?
Изградете сопствена внатрешна вредност. Дали чувствувате дека вредите и без туѓото внимание, пофалби и лајкови? Колку сте смирени кога немате позитивни афирмации за она што го правите? Колку се стабилни вашите внатрешни стандарди и колку самопроценката ви е доволна за одредени достигнувања?
Оставете ја измислената публика на слобода. Дали ви е тешко да го прифатите фактот дека не сте во центарот на вниманието на другите луѓе, туку дека тие самите се грижат за себе и за своето самопретставување? Колку сте смирени кога ќе слушнете дека повеќето од вашите постапки, без разлика дали се добри или лоши, ќе бидат заборавени за неколку минути, денови или можеби недели? Можете ли целосно да се тргнете од социјалните мрежи, барем на една година?
Вежбајте емпатија. Колку сте вешти да заземете туѓа перспектива? Како ви изгледа светот од очите на друга личност? Колку сте сигурни дека имате способност да сочувствувате со другите или дури и да сочувствувате со себе кога ќе дојде до грешка или погрешен потег?